Ёсць кнігі (і людзі), з якімі прагнеш сустрэцца. Іх чакаеш. Іх прагнеш пабачыць. Свае, блізкія, родныя – душэўна. Кніга апавяданняў Зараславы Камінскай “Калядны стол: некулінарная кніга”– такая. Родная і свая.
З першай жа старонкі, з першага ж “мы”, у якім аўтарка аб’ядноўвае сябе і чытача ў адзінае цэлае. У сям’ю – не па крыві, але па нейкай іншай, агульначалавечай роднасці: “Калісьці мы ўмелі перацерці зерне ў муку, ператварыць лён у нітку, выразаць нітку з дрэва, адчыніць вакно, каб на Дзяды заляцелі душы прашчураў…”. Уласна, аўтарка кажа пра гатаванне ежы як пра абрад, як пра нешта, што лучыць людзей з сівой даўніны да нашых часоў, калі бліжэйшымі і зручнейшымі робяцца “кавярні, сталоўкі, замарожаныя паўфабрыкаты, штучныя замяшчальнікі, ідэнтычныя натуральным”. Але адзінае, што не можа быць “ідэнтычным натуральнаму” – гэта нашыя чалавечыя пачуцці. Чалавечая цеплыня. Даўняе правіла, якое ідзе яшчэ з часоў тых самых нашых Дзядоў: з кім пераламіў хлеб, з кім сядзеў за адным сталом – з тым варагаваць нельга. Той – па хлебе – сваяк.
І невыпадковае прысвячэнне бацькам аўтаркі, якое адкрывае кнігу, – прысвячэнне людзям, якія “навучылі есці, гаварыць, чытаць і гатаваць”. Навучылі, значыцца, чужую пяшчоту і клопат – прымаць, а таксама навучылі – пра другіх клапаціцца.
Піраміда Маслоу сведчыць: спачатку ў чалавека ідуць базавыя, фізіялагічныя патрэбы. Атрымаецца наталіць іх – і зверху надбудоўваецца патрэба ў цеплыні і бяспецы. У любові. Але аўтарка ўсёю гэтаю кнігай даводзіць: клопат і цеплыня, пяшчота і любоў жывуць (і жывяцца) параю над бульбай, і гарачым сокам варэнікаў, і кусанікамі, і цыбулінамі з бацькоўскай кішэні. Рытуалы штодзённасці, рытуалы сумеснага жыцця аплятаюць нас, знітоўваюць адно з адным. І даюць сілы – не толькі фізічныя, але і душэўныя.
Якая гэта кніга? Утульная. І таму, што яе прыемна ўзяць у рукі, кранацца жаўтаватай шурпатай паперы, перагортваць шапяткія старонкі. І дзякуючы ілюстрацыям Веры Драздовай, такім каляровым – і такім каларытным. І дзякуючы той атмасферы, якую Зараслава Камінская стварае ў сваіх тэкстах. Атмасферы шчырасці, атмасферы ўтульнасці. Атмасферы цеплыні, якая ажывае на старонках.
А яшчэ гэты зборнік апавяданняў дужа цэласны, дужа вытрыманы. Нічога лішняга, нічога празмернага або недарэчнага. Усё складзена разам у дзівоснай гармоніі, усе складнікі – як у добра прыгатаванай страве – раскрываюць смак адно аднаго, утвараюць вельмі дарэчнае адзінства. Прабягаеш па старонках, усміхаешся, плачаш нават, расчульваючыся, – і шкада расставацца з кнігай, хочацца вярнуцца.
Перачытаць. Пакаштаваць нанова.
Змест-рэцэпт сведчыць: у кнігу ўваходзяць 26 раздзелаў. Асобна кожны тэкст можа быць цалкам самастойным апавяданнем (і, скажам, у часопісе “Маладосць” некаторыя тэксты друкаваліся). Але разам – гэта нешта новае, суладдзе ўспамінаў і ўражанняў, якія не могуць пакінуць раўнадушным.
Бо ў кожным апавяданні – партрэт блізкага аўтарцы чалавека. Партрэт замілаваны, бясконца кранальны, партрэт, поўны цеплыні і ўдзячнасці. Намаляваны так, што ў бацьку і маці, у бабулі і дзядулі Зараславы Камінскай чытач можа пазнаць сваіх блізкіх. Скажам, якая мама не пытаецца ў дарослых дзяцей, ці елі яны і што елі? І каштоўнасць гэтых замалёвак яшчэ і ў тым, што яны падштурхоўваюць успамінаць. Нагадваюць пра самыя светлыя і радасныя моманты, часам – і пра моманты сумныя, бо ў слоічках з сочывам жыцця трапляюцца самыя розныя дні. Але галоўнае, мусіць, што счытваецца ва ўсіх замалёўках у гэтай кнізе, – еднасць. Чалавечае “разам”.
“Добры боршч немагчыма згатаваць аднаму. Гэта сямейная справа”, – даводзіць аўтарка. І з ёю немагчыма не пагадзіцца, згадваючы сваё ўласнае “разам”. Згадваючы чалавека, з якім утульна гатаваць вячэру на кухні, абмяркоўваючы падзеі дня ці проста дурасліва жартуючы. І каб “словы смажыліся на патэльні, палітыя алеем” (хочаш болей цыбулі пакласці?), і каб “абрус замяняў нам мапу” (…а на гару я тады так і не ўзышоў, уяўляеш?).
Думаецца, калі кніга прымушае заўважаць у сабе нешта новае, што існавала і шырылася, але да пары не ўсведамлялася, значыць, гэтая кніга “згатаваная” належным чынам.
А як знакава пачынае гучаць апавяданне “Велікодны куліч”, калі перачытваеш кнігу ў чарговы раз, вышукваючы нешта новае і ў тэксце, і ў самім сабе. “Мая бабуля была атэісткай. Яна не хадзіла ў царкву, не трымалася пастоў і загадала не ставіць крыж над яе магілай… але штовясну бабуля пякла для сваёй сям’і кулічы. Бо так рабілі ўсе жанчыны яе мястэчка, якія таксама былі атэісткамі. Мо хлеб у хаце – іх сімвал веры…”
Сімвал веры. Агульны, незалежны ад рэлігійных поглядаў. Сімвал веры не ў багоў увогуле – але ў чалавечую любоў. І таму, адначасна, у Бога, які ёсць Любоў. Бо (і Зараслава Камінская даводзіць гэта з максімальнай пераканаўчасцю) няма ў свеце нічога вышэйшага за Любоў. За радаснае і цёплае “разам” – за адным сталом, пад адным дахам, пад адным небам.
Бо ў тым чалавечым “разам”, у нашай еднасці, у традыцыях, народных і сямейных, – наша несмяротнасць і адраджэнне. Вечнасць. Працяг Дзядоў у нашчадках, бацькоў – у дзецях, каханых – у каханні.
“А хлеб, які Я дам, гэта цела Маё дзеля жыцця свету”.
Вось #такое_чытво.
Адшукаць кнігу дапаможа электронны каталог Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі.
Чытайма разам!
Матэрыял падрыхтаваны аддзелам суправаджэння інтэрнэт-партала.
