З 25 кастрычніка па 10 студзеня ў зале прававой інфармацыі (пам. 207b) адкрыта тэматычная выстава “...Каждому засобно нинешним и на потом будучим”, прысвечаная 455-годдзю прыняцця Статута Вялікага Княства Літоўскага 1566 г.
У лістападзе 1551 г. вялікі князь Жыгімонт Аўгуст даў згоду на стварэнне заканадаўчай камісіі з мэтай удасканалення Статута 1529 г. Кіраўніком камісіі стаў Мікалай Радзівіл Чорны. Вельмі важную ролю ў распрацоўцы ігралі “доктора прав чужеземских” Аўгуст Ратундус і Пётр Раізій. Праца над другім Статутам доўжылася больш за дзесяць гадоў.
У другі Статут увайшлі нормы практычна ўсіх тагачасных галін права, яны былі адлюстраваны ў 14 раздзелах і 267 артыкулах. Прыняты дакумент аказаўся большым па аб’ёме, чым Статут 1529 г., лепшым па сістэматызацыі матэрыялаў і ўзроўню кадыфікацыйнай тэхнікі.
Сістэматызацыя заканадаўства, на аснове якога будаваўся Статут 1566 г., рабілася на аснове прынцыпаў, замацаваных яшчэ папярэднім законам: суверэнітэт дзяржавы, вяршэнства закона, абмежаванне ўлады манарха і інш. Статут паклаў пачатак замацавання прынцыпаў прэзумпцыі невінаватасці і падзелу ўладаў. Увесь Статут працяла ідэя ўмацавання правапарадку і падпарадкаванасці закону ўсіх суб’ектаў права, уключаючы манарха. Да ліку найбольш важных палажэнняў Статута належаць нормы канстытуцыйнага характару, якія ўмацавалі суверэнітэт дзяржавы, яе тэрытарыяльную недатыкальнасць, правы і абавязкі насельніцтва.
Статут 1566 г., як і папярэднія законы, замацоўваў адасобленасць ВКЛ ад Польшчы. Яго нормы абавязвалі князя клапаціцца аб тэрытарыяльнай недатыкальнасці княства, абвяшчалася роўнасць усіх перад законам і падкрэслівалася, што ўсе падданыя дзяржавы павінны судзіцца “тым одным правом писаным”, хоць сам закон не быў роўным для ўсіх. Статут 1566 г. быў напісаны на беларускай мове, зразумелай простаму насельніцтву, і некалькі разоў перакладаўся на лацінскую, польскую, нямецкую, рускую і іншыя мовы. Кірыліцай упершыню ў 1855 г. быў апублікаваны ў часопісе “Временник Императорского общества истории и древностей Российских”, а ў 1900 г. зноў быў надрукаваны на польскай і лацінскай мовах у Кракаве.
Вядома 58 рукапісных тэкстаў Статута: 13 на беларускай мове, 40 на польскай, 5 на лацінскай. Палажэнні і нормы Статута 1566 г. сведчылі аб новым этапе дзяржаўна-прававога развіцця Вялікага Княства Літоўскага, якое адбывалася пад моцным уплывам палітыка-прававой думкі. Статут доўгі час служыў прыкладам і ўзорам сістэматызацыі заканадаўства. Многія яго палажэнні апярэджвалі свой час і мелі ярка выражаны праграмны характар, арыентаваны на будучыню, што выводзіла яго ў лік самых прагрэсіўных еўрапейскіх законаў свайго часу.
Выстава рэкамендуецца навуковым работнікам, выкладчыкам, аспірантам і студэнтам юрыдычных і гістарычных факультэтаў, палітолагам – усім, хто цікавіцца айчыннай гісторыяй дзяржавы і права.
Экспазіцыя налічвае больш за 70 дакументаў, сярод якіх – кнігі, перыядычныя выданні, электронныя аптычныя дыскі.
Выстава ўключае наступныя тэматычныя раздзелы:
- Статут Вялікага Княства Літоўскага 1566 г. – важны этап прававога развіцця Беларусі
- Другі Літоўскі Статут: да гісторыі складання і прыняцця
- Роля Статута 1566 г. у развіцці айчыннага канстытуцыйнага права
- Станаўленне судаўладкавання па Статуце Вялікага Княства Літоўскага 1566 г.
- Развіццё крымінальнага і крымінальна-працэсуальнага права ў Статутах ВКЛ у XVI ст.
- Прававое рэгуляванне асноўных інстытутаў грамадзянскага і сямейнага права Беларусі па статутах Вялікага Княства Літоўскага
- Юрыдычная тэрміналогія і лінгвістычныя асаблівасці Статута ВКЛ 1566 г.
Спіс літаратуры
Час работы выстаўкі адпавядае рэжыму работы бібліятэкі.
Уваход – па чытацкім білеце або білеце сацыякультурнага цэнтра.
Прадстаўленыя ў экспазіцыі кнігі можна заказаць праз электронны каталог Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі.
Тэлефоны для даведак: (8 017) 293 28 68, (8 017) 293 27 28.
Карысныя спасылкі:
- Статут ВКЛ 1588 г. [вытрымкі]
- Статут ВКЛ 1566 г. [вытрымкі]
- Статут ВКЛ 1529 г. [вытрымкі]
- Суша, А. У НББ адкрылася выстава да 455-годдзя прыняцця другога Статута ВКЛ [Электронны рэсурс] / А. Суша, Я. Будовіч // Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь. – Рэжым доступу: https://pravo.by/novosti/obshchestvenno-politicheskie-i-v-oblasti-prava/2021/november/67150/. – Дата доступу: 08.11.2021.
Матэрыял пададзены аддзелам абслугоўвання афіцыйнымі дакументамі.
