Фея, якая дорыць казку

У дзяцінстве яна марыла стаць настаўніцай, запісвала свае першыя літаратурныя творы ў сшытак, з хваляваннем чакала іх на старонках друкаваных выданняў... Сёння жанчына ўваходзіць у Саюз пісьменнікаў Беларусі, з'яўляецца членам рэдкалегій часопісаў «Вясёлка» і «Маладосць», лаўрэатам шматлікіх рэспубліканскіх і абласных конкурсаў, а таксама лаўрэатам Нацыянальнай літаратурнай прэміі ў намінацыі «Лепшы твор для дзяцей і юнацтва». Пра творчае натхненне, квэсты-падарожжы, сям'ю і чароўнае пераўтварэнне ў Кніжную фею пагаворым з дзіцячай пісьменніцай, настаўніцай і маці Кацярынай Хадасевіч-Лісавой.

– Кацярына, у адным інтэрв'ю вы пагадзіліся з выслоўем: "той, хто піша для дзяцей, сам ніколі не пакідае краіну дзяцінства"... Давайце прыгадаем ваша дзяцінства, чым захаплялася будучая казачная фея, якія кніжкі чытала, кім марыла стаць?

Мне сапраўды думаецца, што нават калі я стала дарослай, для мяне не зачыніліся чароўныя дзверы, якія вядуць у краіну дзяцінства. У мяне ёсць ключ ад тых дзвярэй і час ад часу ўдаецца вяртацца туды. Няхай толькі госцяй, як Кніжная фея, якая піша для дзяцей. Гэта проста неабходна для творчасці – адчуць атмасферу той  шчаслівай залатой пары, дзе весела, звонка і сонечна. Там, у дзівоснай краіне дзяцінства, жывуць ні з чым не параўнальныя адчуванні і вобразы, якія назаўсёды застаюцца з намі. Там я маленькая дзяўчынка Кацярынка з доўгімі светлымі коскамі і блакітнымі вачыма, якія глядзяць на свет з цікавасцю, шчырасцю і любоўю. Мне падабалася марыць, выдумляць і распавядаць сваім сябрам цікавыя і неверагодныя гісторыі. Я любіла слухаць казкі, якія чытала мая бабуля Жэня. Яна пастаянна купляла нам, унукам, кнігі, выбірала выданні толькі на беларускай мове. Я і сёння, як вялікую каштоўнасць са свайго дзяцінства, беражліва захоўваю ў хатняй бібліятэцы купленыя ёю зборнікі “Бацькаў дар”, “Людзей слухай, а свой розум май”, “Беларускія народныя казкі”, “Жаронцы”…

З маленства марыла быць настаўніцай, як мая мама Галіна. Абрала педагогіку, працую ў школе. І журналістам я ў свой час хацела стаць. На гэта сваё жаданне таксама не забылася і нават пэўным чынам увасобіла: час ад часу супрацоўнічаю з некаторымі рэспубліканскімі выданнямі, а яшчэ стварыла ў сваёй Ждановіцкай школе творчае аб’яднанне “Школьны прэс-цэнтр”. Магу адзначыць, што пяць выпускнікоў нашай школы, якія наведвалі заняткі аб’яднання, абралі прафесію журналіста. Яшчэ некалькі дзяўчатак паступілі ва ўніверсітэт культуры і на гэты выбар таксама паўплывала наша сумесная школьная творчая дзейнасць. Было неверагодна прыемна і адначасова хвалююча чуць гэта ад выпускнікоў і іх бацькоў. Няхай у іх усё атрымаецца! 

– У кожнай маленькай прыгажуні ў дзяцінстве існуе свой прыклад жанчыны, да якой яна хацела б быць падобнай. У кагосьці гэта настаўніца, у кагосьці – маміна сяброўка. Хто для вас быў такім узорам? І ці адчуваеце, што цяпер вы з’яўляецеся для многіх своеасаблівым ідэалам?

Пра прыклад з майго дзяцінства вы адгадалі! Мая першая настаўніца Лілія Уладзіміраўна, сапраўды, была і застаецца прыгожай жанчынай. Эфектная, стройная, яркая. Яна ўсім нам вельмі падабалася, і мы часта рабілі ёй кампліменты, звярталі ўвагу на яе прыгожыя сукенкі і нязменна высокія абцасы. Я і сёння выразна памятаю некаторыя яе ўборы, туфлі, залаты бранзалет-гадзіннік і колцы-завушніцы. Вучні звяртаюць увагу на ўсё!

І калі я прыйшла працаваць у школу таксама настаўніцай пачатковых класаў, чула шмат кампліментаў-захапленняў ад дзяцей. Гэта, канешне, радуе!

– Казачная фея мусіць быць прыгожай і ўмець сачыць за сабой як мае быць, як сапраўдная лэдзі, – у вас гэта цудоўна атрымліваецца! Падзяліцеся сваімі сакрэтамі прыгажосці, што параіце, каб трымаць сябе ў форме?

Прыгажосць для мяне – гэта гармонія, спалучэнне ўнутранага і знешняга, усё тое, што асвятляе душу і абуджае яе спрычыніцца да лепшага. Калі ў сэрцы любоў, святло і дабрыня, то гэта адлюстроўваецца ў вачах, усмешцы, постаці, хадзе. Трымаць сябе ў форме кожнаму чалавеку дапаможа любімая справа, натхнёная дзейнасць, увасабленне задумак, рэалізацыя праектаў… З такім рытмам жыцця форма будзе трымацца сама па сабе!

– Кацярына, на кожную сваю сустрэчу з дзецьмі вы бераце сваіх сяброў – персанажаў вашых казак Падабайку, Вухуціка, ВасільВасю, Пухліка... Зразумела, што яны нараджаюцца ў вашым уяўленні. А хто дапамагае вам ствараць іх у рэальнасці, у якасці цудоўных цацак?

Я вялікую ўвагу надаю прэзентацыям і творчым імпрэзам, дзе сустракаюся з чытачамі і прадстаўляю ім свае кнігі. Я пішу для дзяцей і зацікавіць іх хочацца нечым незвычайным, каб ім запомнілася, каб захацелася чытаць. Для гэтага сама я магу завітаць ў вобразе феі, а са старонак сыходзяць мае героі, з’яўляюцца розныя казачныя атрыбуты і інтэрактыўныя рэчы. Як гэта адбываецца? Нічога дзіўнага, звычайнае чараўніцтва! Мне пашчасціла пазнаёміцца з цудоўнай майстрыцай-чараўніцай Вольгай Лапінай, якая можа ўвасобіць мае самыя крэатыўныя ідэі. За што я ёй вельмі ўдзячна.

– Калі казаць пра фею, якая стварае казкі, адразу ў думках узнікае вобраз чароўнай істоты, якая лунае на сваіх паўпразрыстых тонкіх крылах, трымаючы ў руцэ пяро з аркушам паперы... Як сапраўды выглядае рабочы кабінет пісьменніцы-феі?

У мяне няма спецыяльнага кабінета, я нават пісьмовым сталом не карыстаюся. Гэта праўда. Проста я сапраўды лунаю на паўпразрыстых крылах натхнення ў сваім сусвеце фантазіі. Там жывуць мае персанажы, з імі адбываюцца цікавыя прыгоды, а я толькі назіраю за дзеямі і занатоўваю тое, што ўбачыла і пачула. Часам я запісваю новыя казкі на аркушы паперы выкшталцоным залацістым пяром, якое атрымала ў падарунак ад майстрыцы саламяных спраў Алены, але часцей мне дапамагае мой сябра ноўтбук, які разумее мае думкі праз танец пальцаў на клавіятуры і захоўвае іх у сваёй электроннай памяці. Калі вам стала цікава, як адбываецца мой творчы працэс, зазірніце ў кнігу “Знаёмцеся – #Падабай.к@!”, на яе старонках адкрываюцца некаторыя таямніцы.

– Якія пачуцці былі ў пачынаючай феі-казачніцы, калі яна ўбачыла на паліцах кнігарні сваю першую надрукаваную кнігу? Падзяліцеся ўспамінамі, калі ласка.

Гэта быў цёплы сонечны ліпеньскі дзень 2008 года. У кнігарні “Светач”, разам з кнігамі сапраўдных пісьменнікаў стаіць і мая першая дзіцячая кніга “Падарожжы ў Чароўны лес”! Я памятаю, якой прыгожай і асаблівай яна мне бачылася, згадваю водар тыпаграфскай фарбы, радаснае тахканне ўласнага сэрца. Такія ўспаміны застаюцца ў памяці назаўсёды. Калі заходзіла ў іншыя сталічныя кнігарні, то таксама шукала і знаходзіла сваю кнігу на паліцах. А ў жніўні далёкага 2008-га мы сям’ёй адпачывалі ў Браславе. Гуляючы па горадзе, напаткалі кніжную краму “Літарынка”, зайшлі. Я чамусьці не падумала, што і там мая кніга можа прадавацца, проста разглядала асартымент. А вось мой муж Дзмітрый адразу знайшоў і паказаў мне “Падарожжы ў Чароўны лес”. Прыйшло асэнсаванне, што мая кніга знаходзіць сваіх чытачоў па ўсёй краіне. Новыя неверагодныя эмоцыі!

– Вы ствараеце не толькі квэсты-падарожжы на старонках сваіх кніг, аднак самі пастаянна выпраўляецеся ў шлях па гарадах ды мястэчках Беларусі… Можаце прыгадаць мясціны, у якіх вы пабывалі ўпершыню, дзякуючы сваёй творчасці, і куды хацелася б вярнуцца зноў?

Я недастаткова падарожнічала па роднай Беларусі. Такую выснову я зрабіла, калі стала актыўна ездзіць па нашай краіне па запрашэнні бібліятэк. На пытанне “А вы былі ў нас раней?”, часта адказвала адмоўна. Але вельмі рада, што за апошнія два гады я наведала Нясвіж, Гарадзею, Магілёў, Гомель, Браслаў, Дзяржынск, Докшыцы, Бягомль, Жодзіна, Заслаўе, Маладзечна, Салігорск, Іўе, Пружаны, Слонім… Дзесьці я бывала, але ў многія гарады і мястэчкі, якія зараз не назвала, бо можна доўга пералічваць, я завітала ўпершыню. Удзячна выдавецкаму дому “Звязда” за шматлікія творчыя камандзіроўкі, у якія мы выпраўляліся разам. Шчырыя словы падзякі бібліятэкам і кнігарням за запрашэнні, вельмі прыемна, калі едзеш туды, дзе цябе чакаюць, гасцінна сустракаюць, арганізоўваюць сустрэчы з дзецьмі і іх бацькамі. Колькі сяброў-чытачоў у мяне з’явілася па ўсёй рэспубліцы! Буду рада зноў прыехаць, пабачыцца, прадставіць новыя кнігі, якія я напісала для вас, мае дарагія!

– Ці ёсць нейкія чалавечыя рысы, учынкі, якія фея-казачніца не можа сцярпець?

Сапраўдная фея-казачніца любіць усіх-усіх. Яна, вядома, заўважае ў людзях недасканаласць, некаторыя адмоўныя рысы, не лепшыя ўчынкі, але ёй вядома, што дрэнных людзей насамрэч не існуе, проста бываюць памылкі, абставіны, недастатковасць любові, праблемы, дрэнны настрой… Фея-казачніца не думае, што яна не можа гэта цярпець, яна разважае, якія яшчэ кнігі-казкі трэба стварыць, каб перасцерагчы ад памылак, навучыць выбірацца з абставін, не дапускаць праблем ці вырашаць іх, навучыць спраўляцца са сваім дрэнным настроем ды іншымі цяжкасцямі, а яшчэ, фея-казачніца праз сваю справу імкнецца дадаць людзям любові, дабрыні, святла, шчырасці… Я хачу быць такой дасканалай феяй, стараюся навучыцца менавіта так успрымаць людзей, свет і дапамагаць людзям сваёй справай, сваімі казкамі і энергіяй.

– Аб чым вы марыце?

Мара павінна быць дзівоснай! Хачу паляцець да зорак, бо іх вельмі люблю! Дарэчы, касмічная тэма часта прысутнічае ў маіх кнігах. А сама я з радасцю павандравала б па зорных далячынях, палюбавалася б касмічнымі пейзажамі. Давайце адправімся ў палёт разам! Скарыстайцеся маім запрашэннем, бо звычайнаму чалавеку неабходны касмічны карабель, скафандр, гады трэніровак, немалыя фінансы, а фея-пісьменніца можа здзейсніць касмічны палёт у сваім уяўленні. Таму прапаную не чакаць развіцця міжпланетнага турызму, а ўжо сёння падарожнічаць разам на старонках маіх кніг. Абяцаю, будзе прыгожа і цікава! Запрашаю зазірнуць у маю новую касмічна-рамантычную кнігу “Зорка нябесная. Зорка зямная”.

А яшчэ вельмі чакаю, калі ў выдавецтва з’явіцца тэхнічная магчымасць выдаць кнігу-галаграму. Уявіце сабе: адкрываеце кнігу, героі ажываюць, рухаюцца над старонкамі і пачынаецца чароўнае дзейства…

Быць чараўніком марыць кожны – ад малога да вялікага. І кожны можа ім стаць, узяўшы ў рукі дзіўную 4D-кнігу з дапоўненай рэальнасцю. Цяпер такую цуд-кнігу можна сустрэць у Нацыянальнай бібліятэцы! Запрашаем вас на інтэрактыўную экскурсію “Ажыўшыя кнігі”!

– У маёй творчай скарбонцы 16 кніг для дзяцей і падлеткаў. Выдзеліць адну? Гэта немагчыма! Кожная для мяне дарагая, любімая і па-свойму адметная.

– У творчага чалавека заўсёды ёсць свая любімая пара года, падчас якой прыходзіць натхненне і цудоўна пішацца… Ці ёсць такая ў вас?

– Натхненне не залежыць ад надвор’я. Кожная пара натхняе і надае творам розныя адценні, падказвае сюжэты. Радуюся, што ў нас выразна вылучаюцца ўсе сезоны года, што можна любавацца іх зменай. Я адчуваю водар кожнай пары і тады адзначаю, што яна надышла.

– Вядома, пісьменніцкая праца патрабуе больш вольных гадзін, пры гэтым існуе шмат іншых спраў – работа, сям’я… Адкажыце, калі ласка, як удаецца знаходзіць час для творчасці?

– Калі любіш творчасць, лічыш яе справай свайго жыцця – час знаходзіцца. А яшчэ я ўдзячна маёй сям’і за паразуменне і за падтрымку. Калі, напрыклад, пасля працы ці ў выходны дзень мне вельмі хочацца сесці за ноўтбук і, як праз чароўны партал, выйсці ў сусвет сваёй фантазіі, я магу зрабіць гэта. Муж і сын самі прыгатуюць вячэру ці абед. Яшчэ і фею пакормяць, калі яна праз некаторы час вернецца з казачнай краіны ў рэальнасць (J).

– Неяк вы казалі, што можаце быць рознай феяй, напрыклад, Кветкавай. У залежнасці ад чаго фея можа памяняць свой вобраз?

– Творцу ў працэсе працы над кнігамі шанцуе пражыць шмат жыццяў, ствараць характары, адчуць розныя эмоцыі і перажыванні сваіх персанажаў, апынуцца ў іншым часе, назіраць за падзеямі, весці сваіх герояў… У кожным творы я пакідаю частку сябе, застаюся жыць ў сваіх кнігах. А калі прэзентую кнігу чытачам, то сыходжу са старонак, увасабляючыся ў розных вобразах. Кветкавыя казкі прадстаўляе Кветкавая фея, пра таямнічыя касмічныя далячыні раскажа Зорная фея, пра чароўныя дзіцячыя сны распавядзе Фея Краіны Сноў, з серыяй розных кніг пазнаёміць Кніжная фея…

– Вашыя кніжкі адрасаваны дзеткам малодшага школьнага ўзросту. Вядома, што першы ваш крытык – гэта сын Станіслаў, ён, дарэчы, з’яўляецца прататыпам многіх вашых казак. Аднак дзеці хутка растуць, і ваш хлопчык ужо падлетак. Плануеце пашырыць узроставы дыяпазон сваёй аўдыторыі?

– Так, Стасік вырас, яму зараз шаснаццаць гадоў. Я па-ранейшаму пішу для школьнікаў пачатковых класаў, гэта мая асноўная чытацкая аўдыторыя, але ёсць ў мяне і кнігі для падлеткаў: “Код геніяльнасці”, “Зорка нябесная. Зорка зямная”, “Ключ ад Вялікай Каштоўнасці”, жахліўчыкі…На прэзентацыях для 5–7 класаў трэба мяняць вобраз феі. Я прыходжу да чытачоў, напрыклад, Кікімарай…

– Кацярына, раскрыйце сакрэт, дзе бераце ідэі для напісання твораў?

– Я і сама для сябе не раскрыла гэтую таямніцу. Няма такой валізкі, якую можна пры неабходнасці адчыніць, перабраць змесціва і проста ўзяць цікавую і прывабную новую ідэю. Задума для стварэння кнігі – своеасаблівая тонкая матэрыя. Бывае, яна ўзнікае сама па сабе, альбо перажытыя ўражанні праходзяць праз глыбіні твайго сэрца і патрабуюць падзяліцца з чытачамі. Часам заўважыш цікавага прататыпа – і сюжэт пачынае вымалёўвацца, могуць натхніць нейкія падзеі, альбо хочацца данесці да чытачоў нешта важнае, ці проста падзяліцца сваёй фантазіяй. Ідэю можна знайсці там, дзе ніколі б і шукаць не прыдумалася!

– Падзяліцеся крыху з намі, якія ў вас планы на будучае?

Прыдумляць новыя казкі, прадстаўляць чытачам новыя кнігі, ствараць незвычайныя фарматы выданняў, старацца адкрыць дзецям дзівосны свет чытання, навучыць іх сябраваць з кнігай і любіць чытаць. Спадзяюся пашыраць кола сваіх чытачоў і знаходзіць новых сяброў. Буду рада вітаць усіх зацікаўленых на маіх старонках у Фэйсбуку і Інстаграме (@kaciaryna_khadasevich_lisavaya). І, вядома, чакаю сустрэч на старонках кніг! Вы ж цяпер ведаеце, што Кніжная фея жыве ў кожнай сваёй кнізе. Заходзьце на госці!

– Дзякуй вялікі за размову! Жадаем поспехаў і асабістага шчасця Казачнай феі! Няхай казка ніколі не завяршаецца!

Гутарыла Надзея Зуева.
Фота з асабістага архіва пісьменніцы.