Віншуем з 60-гадовым юбілеем Рамана Сцяпанавіча Матульскага!

У кожнай галіне ёсць геніяльныя асобы – прафесіяналы найвышэйшага ўзроўню, якія ўмеюць бачыць далёкія перспектывы, мысліць маштабна і стратэгічна. Іх адзінкі, але менавіта яны выводзяць на новы віток развіцця той ці іншы сацыяльны інстытут.

У бібліятэчнай сферы такой асобай з’яўляецца Раман Сцяпанавіч Матульскі, доктар педагагічных навук, прафесар, заслужаны дзеяч культуры Рэспублікі Беларусь.

Нарадзіўся 16 жніўня 1961 года ў сяле Навасельцы Жыдачыўскага раёна Львоўскай вобласці (Украіна). Яго бацька Сцяпан Фёдаравіч працаваў бібліятэкарам. Менавіта ён адыграў вырашальную ролю ў пытанні прафесійнага самавызначэння сына. У адным з інтэрв’ю свой прафесійны выбар ён апісвае так:

...Касманаўт, падводнік, палярнік – усё гэта было ў дзіцячых марах і ўзялося менавіта з кніг. Чым гэта прафесія прывабіла? Тым, што быў асабісты прыклад – бацька працаваў бібліятэкарам. Ён з гэтай нагоды не камплексаваў, наадварот, быў вельмі паважаным чалавекам. Таму я не лічыў гэтую прафесію незвычайнай для мужчын.

У 1976 годзе 15-гадовы Раман паступіў на бібліятэчнае аддзяленне Самборскага культурна-асветніцкага вучылішча, якое скончыў у 1979-м. Прафесійную адукацыю працягнуў у Мінскім інстытуце культуры (цяпер – Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт культуры і мастацтваў) на факультэце бібліятэказнаўства і бібліяграфіі.

У жніўні 1983-га пасля заканчэння інстытута паступіў на працу ў Дзяржаўную бібліятэку БССР імя У.І. Леніна (цяпер – Нацыянальная бібліятэка Беларусі), але ўжо ў лістападзе быў прызваны ў шэрагі Савецкай арміі.

Свае першыя прафесійныя крокі Раман Сцяпанавіч успамінае так:

Мая кар’ера пачыналася з падвалаў Нацыянальнай бібліятэкі, дзе размяшчалася фондасховішча. У старым будынку месцаў у сховішчы не хапала, і там была такая бясконцая праца, як перасоўка фондаў – выключна мужчынская праца. З’яўленню ў сховішчы мужчыны жанчыны-калегі вельмі ўзрадаваліся. Неўзабаве я пайшоў у армію, а вярнуўся адтуль у аддзел камплектавання, скажам так, у бібліятэчную эліту, дзе таксама прапрацаваў зусім няшмат. Вельмі хацеў займацца навукай, але ў той час з бібліятэкі нельга было паступіць у аспірантуру, толькі з навучальнай установы. Таму я перайшоў на паніжэнне – у бібліятэку інстытута культуры, затое гэта дало мне магчымасць паступіць і вучыцца далей.

У 1988 годзе, адпрацаваўшы больш за два гады загадчыкам аддзела Мінскага інстытута культуры, Р.С. Матульскі быў залічаны ў аспірантуру Маскоўскага дзяржаўнага інстытута культуры і ўжо ў 1991-м датэрмінова і з поспехам абараніў кандыдацкую дысертацыю на тэму "Библиотечная статистика: современное состояние и перспективы совершенствования". У выніку яму былі прысвоены кваліфікацыя педагога-даследчыка і вучоная ступень кандыдата педагагічных навук, у 1997 годзе – вучонае званне дацэнта.

Больш за шэсць наступных гадоў прысвяціў выкладчыцкай дзейнасці на кафедры бібліятэказнаўства Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта культуры.

Раман Сцяпанавіч стаў адным з першых у Беларусі, хто неаднаразова выйграваў розныя гранты міжнародных фондаў і тым самым меў магчымасць павышаць кваліфікацыю і вывучаць вопыт бібліятэк Еўропы і Амерыкі. Так, у перыяд з 1993 па 1998 год ён прайшоў стажыроўкі ў бібліятэчна-інфармацыйных установах Галандыі, Германіі, Польшчы, ЗША.

З сакавіка 1998-га быў прызначаны дэканам факультэта бібліятэчна-інфармацыйных сістэм (цяпер – факультэт інфармацыйна-дакументных камунікацый).

Раман Сцяпанавіч – дэкан факультэта бібліятэчна-інфармацыйных сістэм

2003 год для Р.С. Матульскага стаў лёсавызначальным: ён абараніў доктарскую дысертацыю па тэме "Библиотека как социальный институт: теоретико-методологический аспект" і ўзначаліў Нацыянальную бібліятэку Беларусі, якой прысвяціў 18 гадоў свайго прафесійнай жыцця.

Абарона доктарскай дысертацыі і ўручэнне дыплома доктара педагагічных навук

На першыя гады кіраўніцтва прыйшлася важная і адказная для ўсёй краіны падзея – узвядзенне новага будынка Нацыянальнай бібліятэкі. Пераезд і яго засваенне – усё гэта было здзейснена ў самыя кароткія для такога маштабу работ тэрміны. Гэтаму спрыялі старанна распрацаваная тэхналогія, добра прадуманыя арганізацыйныя мерапрыемствы і высокая выканальніцкая дысцыпліна. Дырэктар прымаў самы непасрэдны ўдзел у кожным этапе, унікаў ва ўсе працэсы, старанна планаваў і кантраляваў кожны ўчастак.

Узвядзенне новага будынка Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі і пераезд

Перамяшчэнне бібліятэкі ў новы будынак – гэта не толькі асваенне новай прасторы. Гэта прынцыпова новы віток у яе развіцці. Бібліятэка распрацавала і паспяхова ўкараніла інавацыйныя напрамкі дзейнасці, неўласцівыя ёй раней.

Сёння Нацыянальная бібліятэка Беларусі – гэта не толькі найбагацейшы збор кніг, але і сучасны інфармацыйны, навукова-даследчы, сацыякультурны і сацыяпалітычны цэнтр, які з’яўляецца візітоўкай краіны. У бібліятэку прыязджаюць прафесіяналы з усяго свету для вывучэння працы і пераняцця назапашанага вопыту.

Візіты замежных дэлегацый

За гады кіраўніцтва Р.С. Матульскага галоўная інтэлектуальная скарбніца краіны атрымала мноства ўзнагарод і статус навуковай арганізацыі. Сярод значных заахвочванняў – спецыяльная прэмія Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь дзеячам культуры і мастацтва, якой быў узнагароджаны калектыў бібліятэкі ў 2012 годзе за значны ўклад у развіццё бібліятэчнай справы, рэалізацыю комплексу мерапрыемстваў па захаванні і папулярызацыі кніжнай спадчыны Беларусі. У 2017 годзе за працу па факсімільным узнаўленні і папулярызацыі кніжнай спадчыны Францыска Скарыны калектыву ўстановы была прысуджана прэмія Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь “За духоўнае адраджэнне”.

На ўрачыстай цырымоніі ўзнагароджання лаўрэатаў прэміі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь “За духоўнае адраджэнне”.
Студзень 2018 г.

Раман Сцяпанавіч валодае незвычайным талентам і ўменнем спалучаць функцыі адміністратара, вучонага, педагога, грамадскага дзеяча. У 2006 годзе яму было прысвоена вучонае званне прафесара. Ён удзельнік шматлікіх калегіяльных органаў кіравання, навуковых і грамадскіх арганізацый не толькі Рэспублікі Беларусь, але і замежжа.

XII Агульны сход БАЕ.
Верасень 2010 г., Санкт-Пецярбург

Дні бібліятэк Беларусі ў рамках міжнароднай канферэнцыі “Крым”: “Бібліятэкі і інфармацыйныя рэсурсы ў сучасным свеце навукі, культуры, адукацыі і бізнесу”, праекты “Беларусь сёння”, “Кніжная спадчына Францыска Скарыны”, “Беларусь і Біблія” – далёка не поўны пералік грандыёзных ініцыятыў, ідэйным натхняльнікам якіх стаў Р.С. Матульскі. Яго актыўная жыццёвая пазіцыя і незвычайныя арганізатарскія здольнасці садзейнічалі таму, што Беларусь заняла ўстойлівую лідарскую пазіцыю ў міжнароднай бібліятэчнай супольнасці.

Прэзентацыя і цырымонія дарэння факсімільнага выдання “Кніжная спадчына Францыска Скарыны” Каралеўскай бібліятэцы Бельгіі.
Снежань 2017 г., Брусель

Жнівень 2011 г., Сан-Хуан, Пуэрта-Рыка

Беларуская дэлегацыя на міжнароднай канферэнцыі “Крым-2007”

Раман Сцяпанавіч заўсёды па-майстэрску сумяшчае працу з навуковай дзейнасцю, без якой сябе проста не ўяўляе. Пра гэта ён даволі трапна выказаўся ў адным са сваіх інтэрв’ю:

Гэта (навуковая праца – заўв. аўт.) мая аддушына, сэнс жыцця, псіхатэрапія – называйце, як хочаце. Часам сапраўды хочацца збегчы ад гаспадарчых клопатаў, рахункаў, бюджэтаў і акунуцца ў зусім іншы свет. Напрыклад, вярнуцца на пяцьсот гадоў таму да Скарыны і хоць некалькі гадзін пажыць у яго часе. Часцей гэта здараецца ўвечары ці ў выхадны дзень. Усе псіхолагі настойліва рэкамендуюць пераключацца на іншыя справы, я імкнуся прытрымлівацца гэтага. Не ўяўляю сябе без навуковай працы.

Р.С. Матульскі – аўтар больш за 400 навуковых, навучальных, даведачных і метадычных прац у галіне бібліятэчна-інфармацыйнай дзейнасці, у тым ліку 8 манаграфій.

Прэзентацыя манаграфіі “Бібліятэка як сацыяльны інстытут”.
2002 г.

Прэзентацыя манаграфіі “З мінулага ў будучыню. Бібліятэкі Беларусі. Ч. I”.
Жнівень 2011 г.

Яго прафесійныя заслугі і дасягненні прызнаныя, ацэненыя і неаднаразова адзначаныя на розных узроўнях. Ён з’яўляецца ўладальнікам ганаровых званняў “Заслужаны дзеяч культуры Рэспублікі Беларусь” (2013) і “Мінчанін года” ў галіне культуры з уручэннем дыплома і нагруднага знака (2009); мае 12 медалёў, сярод якіх – “За працоўныя заслугі” за значны асабісты ўклад у будаўніцтва Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі (2008).

Таксама ўладальнік міжнароднага ордэна “Крылаты леў” за выдатныя заслугі ў справе адраджэння Айчыны (2015) і ордэна Беларускай праваслаўнай царквы Свяціцеля Кірыла Тураўскага II ступені (2013), а таксама 7 нагрудных знакаў.

Уручэнне ганаровага знака “Рупліўцу. Стваральніку”.
Сакавік 2018 г.

Калі пералічыць усе ганаровыя граматы, дыпломы і падзякі, якімі быў адзначаны прафесіяналізм Р.С. Матульскага, то атрымаецца спіс больш чым з 35 найменняў.

Калектыў Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі з вялікай цеплынёй успамінае гады працы з гэтым цудоўным чалавекам, які ніколі не спыняецца на дасягнутым, зараджаючы сваёй энергіяй і энтузіязмам усіх, хто працуе побач.

2019 г.

Сёння Раман Сцяпанавіч працягвае свой прафесійны шлях у Беларускім дзяржаўным універсітэце культуры і мастацтваў, шчодра дзелячыся сваім велізарным вопытам і глыбокімі ведамі з тымі, хто яшчэ толькі робіць першыя крокі ў спецыяльнасці. Упэўнены, што дзякуючы яму, бібліятэчную сферу Беларусі папоўняць шэрагі высакакласных спецыялістаў, бясконца ўлюбёных у сваю прафесію і адданых справе распаўсюджання інфармацыі і ведаў у грамадстве.

Ад усяго сэрца віншуем Рамана Сцяпанавіча з юбілейнай датай! Жадаем моцнага здароўя і даўгалецця, шчасця і дабрабыту, поспехаў у справах і нязменнай удачы, новых перспектыўных ідэй і далейшай рэалізацыі ў любімай справе.

Хай жыццё заўсёды будзе напоўнена шчасцем, любоўю і спакоем, дорыць незабыўныя прыемныя ўражанні і толькі пазітыўныя эмоцыі!

У публікацыі выкарыстаны фота з дамашняга архіва Р. Матульскага, архіва Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі, Ю. Іванова.

Матэрыял падрыхтаваны навукова-даследчым аддзелам бібліятэказнаўства.