75-годдзю Перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне прысвячаецца новы праект Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі – “100 дзён да Вялікай Перамогі. Па старонках беларускіх газет 1945 г.”.
З 30 студзеня па 9 мая 2020 г. штодня на партале бібліятэкі публікуюцца матэрыялы, якія адлюстроўваюць хроніку навін і падзей з публікацый адпаведнага перыяду ў газетах Савецкай Беларусі 1945 г.
Аператыўная зводка Саўінфармбюро. Падпіска на пазыку ў Чашніцкім раёне. “Солдатский салют” у лесе. Газеты: “Звязда” (№ 84), “Советская Белоруссия” (№ 83), “Сцяг соцыялізма” Чашніцкага раёна (№ 33).
У аператыўнай зводцы за 7 мая паведамлялася пра выхад войскаў 1-га Беларускага фронту на раку Эльба ў раёне Магдэбурга; напярэдадні войскамі фронту было захоплена 34 самалёты на аэрадромах і ўзята ў палон больш за 3 тыс. нямецкіх салдат і афіцэраў.
Войскі 1-га Украінскага фронту пасля працяглай аблогі цалкам авалодалі горадам і крэпасцю Брэслау (цяпер польскі Уроцлаў), нямецкі гарнізон на чале з камендантам крэпасці і яго штабам (больш за 40 тыс. чалавек) склалі зброю. (На фатаграфіі, названай аўтарам “Музычны момант”, – савецкі танкавы экіпаж у Брэслау.) Масква адзначыла ўзяцце гэтага важнага чыгуначнага вузла і буйнога прамысловага цэнтра з ваеннымі заводамі салютам другой ступені – дваццаццю артылерыйскімі залпамі з двухсот дваццаці чатырох гармат.
Войскі 4-га Украінскага фронту працягвалі наступленне ў складанай горна-лясістай мясцовасці паўднёвых адгор’яў Судэтаў, займаючы населеныя пункты паблізу горада Мараўская Астрава. Пры гэтым захоплена 37 паравозаў, 730 вагонаў з грузамі, 8 складоў з ваеннай маёмасцю (“Звязда”, № 84; “Советская Белоруссия”, № 83).
Газеты працягваюць друкаваць матэрыялы пра тое, як жыхары Беларусі з энтузіязмам сустрэлі заклік дзяржавы аб 4-й ваеннай пазыцы. На гэты раз на пазыку падпісаліся калгаснікі Лазукоўскага сельскага савета і калектыў раённага спажывецкага саюза (“Сцяг соцыялізма” Чашніцкага раёна Віцебскай вобласці, № 33).
Пра тое, што адбылося 7 мая 1945 г. у Берліне, распавёў у сваіх дзённікавых запісах Анатоль Меднікаў, ваенны карэспандэнт рэдакцыі апошніх вестак Усесаюзнага радыё (“Берлинская тетрадь : рассказы о боях в Берлине”, с. 226–230; кніга захоўваецца ў Нацыянальнай бібліятэцы Беларусі). Ён з таварышамі ехаў у Штраусберг на пункт прамой сувязі з Масквой, каб, як звычайна, на досвітку перадаць запісы. Але раптам, каля паўночы, пачалася стральба: “пулемётные очереди раздавались то справа, то слева, то впереди нашей машины, остановившейся на дороге в лесу. … Самым странным и пугающим представлялось нам то, что выстрелы не раздавались в каком-то одном направлении, а блуждали по всему лесу, словно стреляли всюду вокруг нас. … Признаться, мы чувствовали себя в этот момент не очень-то весело. В таких случаях всегда тяготит даже не страх или предчувствие неравного боя, а больше всего неизвестность, мучительная неизвестность. Что же происходило в этом большом лесу? Казалось, теперь уже стреляют чуть ли не за каждой сосной”. Нарэшце, не вытрымаўшы, піша А. Меднікаў, ён і шафёр машыны пайшлі на разведку. Выбралі невялікі ўстойлівы агеньчык наперадзе, наблізіліся, аказалася – хата, падышлі да яго. Раптам з дзвярэй выйшаў савецкі салдат і, усміхаючыся, пачаў паліць у неба з аўтамата. Увайшоўшы ў хату, А. Меднікаў з таварышам даведаліся аб капітуляцыі немцаў. Сувязіст, які выходзіў на ганак, сказаў: “Все в воздух сажают. Из орудий даже – холостыми. С радости. И куда теперь девать патроны? Салют, братцы, салют!”. Усё аказалася на здзіўленне проста і радасна, працягвае ваенкар: “на следующее утро мы узнали, что седьмого мая в Реймсе был подписан предварительный протокол о капитуляции немцев и теперь готовилось торжественное подписание генерального акта о полной и безоговорочной капитуляции. Союзники сообщили об этом поздно вечером – открытым текстом. Известие перехватили наши радисты, оно молнией распространилось по частям, вызвав в ночь с седьмого на восьмое мая эту беспорядочную стрельбу по всей Восточной Германии, этот стихийный радостный солдатский салют в честь наступавшего мира”.
Усяго 3 дні засталося да Перамогі…
Аўтар публікацыі: Л. Тупчыенка-Кадырава, аддзел карпаратыўнага ўзаемадзеяння НББ.
Усе матэрыялы праекта даступны на партале НББ і сайце “Беларусь у інфармацыйнай прасторы”.
