Сёлета адзначаецца 500-годдзе знакамітага еўрапейскага друкара Крыстафа Плантэна. У шматлікіх бібліятэках свету запланаваны мерапрыемствы па святкаванні юбілею выдаўца. А пакуль большасць ўрачыстасцей перанесена, Нацыянальная бібліятэка Беларусі ў падтрымку юбілейнай даты ўзгадвае вялікага друкара і яго цудоўныя кнігі са сваёй калекцыі.
У 1555 годзе Крыстаф Плантэн заснаваў невялічкую друкарню ў Антверпене, якую з часам ператварыў у адну з найлепшых у Еўропе. Выданні друкарні карысталіся поспехам дзякуючы выдатнаму афармленню. Шрыфты стваралі лепшыя тагачасныя спецыялісты, а цудоўныя гравюры – выдатныя мастакі і гравёры. Плантэн клапаціўся пра рэпертуар кніг і падтрымліваў сувязі з вядомымі вучонымі Еўропы. Пасля смерці Крыстафа Плантэна ў 1589 годзе справу падтрымала яго сям’я. Сямейны бізнес Плантэна працягваўся больш за 300 гадоў. У 1865-м друкарня была зачынена, а ў 1875-м будынак набыў урад Бельгіі. З 1877 года цалкам захаваная друкарня з друкарскім абсталяваннем з'яўляецца музеем. У 2005 годзе музей стаў першай музейнай установай, уключанай у Спіс сусветнай спадчыны ЮНЕСКА.
У Нацыянальнай бібліятэцы Беларусі захоўваюцца і вывучаюцца кнігі друкарні Плантэна-Марэтуса. Калекцыя “Plantiniana” ўключае старадрукі ад 1564 да 1774 года выдання.
Пазнаць плантэнаўскія выданні даволі лёгка: па друкарскай марцы “Залаты цыркуль”, якая атрымала шырокую вядомасць і захоўвалася нашчадкамі да апошніх дзён існавання “Дома Плантэна”. Форма маркі змянялася, але яе змест і значэнне заставаліся нязменныя. У цэнтральнай часцы – рука, якая апускаецца з аблокаў і трымае цыркуль, і надпіс “Labore et constantia” (“Праца і пастаянства”). Прамая і нерухомая ножка цыркуля ўвасабляе пастаянства, рухомая – працу.
Знакамітая “Перэгрынацыя” Мікалая Радзівіла Сіроткі яшчэ пры жыцці аўтара была надрукавана ў 1614 годзе ў слынным выдавецтве Плантэна-Марэтуса ў Антверпене. Кніга карысталася вялікім попытам, вытрымала вялікую колькасць перавыданняў, перакладаў і рукапісных спісаў. Звесткі аб друкарні пазначаны на тытульнай старонцы і ў калафоне. На апошнім аркушы змешчана гравіраваная выдавецкая марка Плантэна. Адметнасць асобніка Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі ў тым, што ён паходзіць з Нясвіжскай бібліятэкі Радзівілаў, якая была адноўлена ў другой палове XIX ст. Марыяй дэ Каштэлян, жонкай князя Антонія Радзівіла. Пра гэта сведчыць пячатка “Ordynacja Nieświeska Biblioteka”. У кнізе маецца шмат гравюр, у тым ліку выява карабля ў час буры. Менавіта падчас буры Радзівіл Сіротка выкінуў набытыя муміі ў мора, паддаўшыся забабонам, якія звязвалі прысутнасць мумій на борце з крушэннем карабля. Радзівіл меў жаданне паказаць каштоўныя экспанаты з Егіпта ў родным Нясвіжы.
|
|
Асобнік у Дзяржаўным рэестры кніжных помнікаў
У Нацыянальнай бібліятэцы захоўваецца кніга 1632 года з гравіраваным тытульным аркушам (медзярыт) па эскізе вялікага мастака Пітэра Паўля Рубенса. Гравёрам з’яўляецца Карнэліс Гале. Аўтар кнігі – Мацей Казімір Сарбеўскі (1595–1640), паэт, філосаф і тэарэтык літартуры. Ён выкладаў у Полацкім езуіцкім калегіуме, Нясвіжскім езуіцкім калегіуме і Віленскай езуіцкай акадэміі. Сарбеўскі вядомы як выдатны лацінамоўны паэт. Доўгі час яго вершы вывучаліся ў еўрапейскіх навучальных установах XVІІ–XІX ст. як дасканалы ўзор новалацінскай паэзіі. Найбольш славутае яго выданне “Lyricorum libri IV” надрукавана ў знакамітай друкарні Плантэна ў 1632 годзе і выйшла пяцітысячным накладам.
Асобнік у электронным каталогу НББ
Аўтар матэрыялу: Таццяна Сапега, загадчыца сектара навукова-даследчага аддзела кнігазнаўства.
