Першая дапамога

Даўрачэбная дапамога ўключае прасцейшыя меры па ажыўленні арганізма.

Штучнае дыханне

Для ўзнаўлення дыхання спачатку трэба вызваліць цела ад цеснай адзежы і забяспечыць праходнасць верхніх дыхальных шляхоў, каб паветра магло свабодна ісці ў лёгкія. Штучнае дыханне пры адсутнасці медыцынскіх прылад і прыбораў ажыццяўляецца спосабамі “рот у рот” або “рот у нос”, г.зн. робіцца ўдзіманне паветра ў лёгкія пацярпелага. Патрабуецца рытмічны паўтор энергічных удзіманняў з частатой 12–15 разоў у хвіліну.

Непрамы масаж сэрца

Непрамы масаж сэрца праводзяць пры поўным прыпынку сэрца і пры аганальных парушэннях рытму яго скарачэнняў. Штучная вентыляцыя лёгкіх дае ўпаўне дастатковае насычэнне крыві кіслародам, таму задача масажу сэрца – забяспечыць прасоўванне крыві па арганізме, даставіць кісларод да жыццёва важных органаў чалавека і тым самым дабіцца ўзнаўлення самастойнай сардэчнай дзейнасці і дыхання.

Непрамы масаж сэрца праводзяць так: рэзкім націсканнем далоні на грудзіну пацярпелага той, хто аказвае дапамогу, выклікае здаўліванне спыненага сэрца паміж грудзінай і хрыбетнікам і памяншае яго ў аб’ёме, што вядзе да выкіду крыві ў аорту і лёгачную артэрыю. Спыненне націскання вядзе да распраўлення грудной клеткі, сэрца аднаўляе свой аб’ём, ізноў напаўняецца крывёй, якая паступае з сасудаў. Такім чынам, адбываюцца штучна выкліканыя скарачэнні сэрца, якія забяспечваюць яго працу як помпы, і штучны кровазварот.

Варта памятаць, што забеспячэнне штучнага кровазвароту і штучнага дыхання, нават калі яны не прыводзяць да ўзнаўлення самастойнага сэрцабіцця і дыхання, падаўжае стан клінічнай смерці і аддаляе біялагічную смерць, гэта можа мець вырашальнае значэнне для эфектыўных дзеянняў брыгады хуткай дапамогі.

Абмаражэнне

Абмаражэнне – пашкоджанне тканак, выкліканае ўздзеяннем нізкіх тэмператур. Развіццю абмаражэння спрыяе алкагольнае ап’яненне, вецер, вільготнасць паветра, цесныя адзежа і абутак. Часцей за ўсё церпяць пальцы рук і ног, нос, вушы. Уздзеянне нізкіх тэмператур прыводзіць да спазмы сасудаў, у выніку якой адбываецца запаволенне крывацёку, трамбоз сасудаў з парушэннем кровазвароту ў органах і тканках. Адрозніваюць абмаражэнне 1, 2, 3, 4 ступені. Абмаражэнне часцей за ўсё надыходзіць без рэзкіх болевых адчуванняў.Пацярпелага варта адвесці ў цёплае памяшканне (t=18–20°), сагрэць, абкласці грэлкамі, даць яму гарачай гарбаты або кавы, абязбольвальныя сродкі.

Абмарожаную канечнасць варта пагрузіць у ванну і саграваць на працягу 40–60 хвілін, паступова павышаючы тэмпературу ад 20° С да 40° С. Адначасова робяць масаж, які варта працягваць да пацяплення і пачырванення скуры, затым на пацярпелыя ўчасткі трэба накласці спіртавую павязку. Масаж праводзяць ад перыферыі да цэнтра, прымушаючы пацярпелага рухаць пальцамі, ступнямі, кісцямі рук. Расціранне снегам, апусканне канечнасцей у халодную ваду недапушчальны. Пры абмаражэнні вялікага ўчастку нагі, рукі або пры агульным замярзанні, варта прыняць цёплую ванну (37° З), а затым, пасля змывания бруду, зрабіць масаж і павязку. Калі ж пачалі з’яўляцца пухіры, напоўненыя вадкасцю, гэта сведчыць пра абмаражэнне 2, 3 або 4 ступені, таму пацярпелага варта адправіць у бальніцу.

Цеплавы і сонечны ўдары

Цеплавы і сонечны ўдары – хваравітыя станы, якія ўзнікаюць у выніку перагрэву арганізма. Цеплавы ўдар часцей за ўсё адбываецца ў гарачае бязветранае надвор’е. Сонечны ўдар надыходзіць пры перагрэве цела, асабліва галавы, прамымі сонечнымі прамянямі.

Першыя прыкметы перагрэву арганізма – млявасць, слабасць, млоснасць, галаўны боль. У далейшым можа павысіцца тэмпература, з’явіцца ванітаванне.

Пры з’яўленні гэтых прыкмет пацярпелага неабходна даставіць да ўрача, але перш варта аказаць першасную дапамогу. Пацярпелага трэба пакласці ў ценю, у прахалодным месцы, зняць цесную адзежу. Да галавы, падпахавых і пахвінных абласцей, бакавых паверхняў шыі трэба прыкладваць пузыр з лёдам або халоднай вадой. Можна ўхутаць хворага мокрай прасціной, рэкамендуецца шмат піць – падсоленую халоднуюб ваду, халодную гарбату, каву. Для ўзбуджэння дыхання пацярпелага пастукваюць па твары вільготным ручніком, даюць панюхаць нашатырны спірт, расціраюць цела.

Атручванне ўгарным газам

Пры атручванні ўгарным газам у хворага з’яўляецца галаўны боль, шум у вушах, галавакружэнне, агульная слабасць. У цяжкіх выпадках магчымыя сутаргі і непрытомны стан.

Хворага трэба вывесці (або вынесці) на свежае паветра, пакласці на спіну, пакласці на галаву і грудзі халодны кампрэс, напаіць гарачай гарбатай або кавай. Страціўшым прытомнасць даць панюхаць нашатырны спірт. Лепшы сродак пры атручванні ўгарным газам – доўгае ўдыханне кіслароду (ужыванне кіслародных падушак). Пры адсутнасці дыхання або рэзкім яго пагаршэнні зрабіць штучнае дыханне.

Утапленне

Характар аказання дапамогі пацярпеламу, вынятаму з вады, залежыць ад цяжасці яго стану. Калі пацярпелы ў прытомнасці, пульс і дыханне здавальняючыя, няма скаргаў на недастатковасць дыхання, то яго варта пакласці на сухую цвёрдую паверхню так, каб галава была нізка апушчана, распрануць, расцерці сухім ручніком, даць гарачае пітво і ўхутаць сухой коўдрай.

Пасля вымання з вады пацярпелага са здавальняючым пульсам і дыханнем, але ў непрытомным стане, трэба закінуць яго галаву і высунуць ніжнюю сківіцу, затым пакласці так, каб галава была нізка апушчана, і пачысціць ротавую поласць ад ціны, глею, ванітавых мас, абцерці яго насуха і сагрэць.

Пры выманні з вады пацярпелага без самастойнага дыхання, але з захаванай сардэчнай дзейнасцю, пасля тых жа папярэдніх мерапрыемстваў трэба як мага хутчэй зрабіць штучнае дыханне спосабам “рот у рот” або “рот у нос”. Калі ў пацярпелага адсутнічаюць самастойнае дыханне і сардэчная дзейнасць, неабходна спалучаць правядзенне штучнага дыхання з непрамым масажам сэрца.

Пасля аказання першай дапамогі, незалежна ад ступені цяжасці стану, пацярпелага неабходна даставіць у медыцынскую ўстанову, бо ва ўсіх выпадках магчымы ўскладненні, ад якіх пацярпелы можа памерці.

Удар

Удар – механічнае пашкоджанне тканак і органаў цела без парушэння цэласнасці скуры. Асноўныя прыкметы ўдараў размешчаных павярхоўна тканак – боль і прыпухласць на месцы пашкоджання. Прыпухласць, звязаная з ацёкам удараных тканак, а пры цяжкіх ударах таксама і з кровазліццём, выяўляецца часцей праз 2–3 дні. Пры кровазліцці на месцы ўдару звычайна з’яўляецца сіняк у выглядзе сіне-барвовай плямы. Для паслаблення болю і памяншэння кровазліцця варта адразу прымяніць холад: зрабіць халодную прымочку, пакласці пузыр з лёдам. Рэкамендуецца таксама накласці павязку, якая давіць, і забяспечыць спакой ударанай часткі цела: руку падвесіць на хустцы, нагу пакласці высока на падушцы. Вельмі моцны боль пасля ўдару можа азначаць пашкоджанне косткі. Нельга самому расціраць ударанае месца, гэта можа прывесці да тромбафлебіту. Калі ацёк і гематома не знікаюць, трэба звярнуцца да ўрача. Пры моцных ударах галавы (асабліва калі яны суправаджаюцца млоснасцю, стратай прытомнасці), грудзей, жывата, могуць быць пашкоджаны мозг і ўнутраныя органы. У такіх выпадках неабходна забяспечыць пацярпеламу спакой і звярнуцца па медыцынскую дапамогу.

Вывіх

Вывіх – устойлівае зрушэнне сустаўных канцоў костак, якое выклікае парушэнне функцыі сустава. Адрозніваюць прыроджаныя і набытыя (траўматычныя) вывіхі. Вывіхі называюць адкрытымі, калі яны суправаджаюцца раненнем, што пранікае ў поласць сустава.

Вывіх павінен быць упраўлены выключна ўрачом або фельчарам, паколькі ўпраўленне вывіху неспецыялістам небяспечнае і можа прывесці да розных ускладненняў. Прыкметы вывіху – рэзкая хваравітасць, змена формы сустава, немагчымасць або абмежаванасць рухаў у ім. Да прыходу ўрача на вывіхнуты сустаў трэба пакласці холад. Рухі пашкоджанай часткі трэба абмежаваць: накласці фіксуючую павязку або шыну.

Рана

Адрозніваюць раны колатыя, рэзаныя, рваныя, агнястрэльныя, ад укусаў і іншыя. Раненні могуць суправаджацца пашкоджаннем костак, буйных крывяносных сасудаў, нерваў.

Пры любой ране, перш за ўсё, неабходна спыніць крывацёк і накласці павязку на свежую рану, таму што ад гэтага часта залежыць яе гаенне, і тым самым прадухіліць яе далейшае забруджванне. Самай лепшай з’яўляецца асептычная павязка са стэрыльнай марлі, на якую зверху накладваецца вата і замацоўваецца бінтам. Пры накладанні павязкі трэба выконваць пэўныя правілы: рану не варта абмываць, бо пры гэтым у яе могуць быць занесены гноевыя мікробы. Можна толькі абмыць краі раны (спіртам, адэкалонам), праціраючы скуру па накірунку ад раны. Калі ў рану патрапілі кавалачкі дрэва, зямля і да т..п., то вымаць іх самім можна толькі ў тым выпадку, калі яны знаходзяцца на паверхні. Пры змене павязкі не варта аддзіраць прысохлую марлю ад раны: трэба прыпадняць краі марлі і паліць рану перакісам вадароду, растворам марганцоўкі або хаця б кіпячонай цёплай вадой.

Пералом

Пералом – пашкоджанне косткі з парушэннем яе цэласнасці. Прыкметы пералому – рэзкі боль, немагчымасць карыстацца канечнасцю, змена рухомасці і формы пашкоджанай канечнасці, часам хруст асколкаў костак, кровазліццё і ацёк мяккіх тканак.

Ні ў якім разе нельга самастойна ўпраўляць пералом. Але пры пераломах любой косткі трэба перш за ўсё забяспечыць ёй поўны спакой і нерухомасць, бо ўсякае зрушэнне косткі выклікае рэзкі боль і звязана з небяспекай прарыву скуры, раненні крывяносных сасудаў і ўзнікненні крывацёку.

Пры пераломе трэба адразу накласці шыну з любога цвёрдага матэрыялу. Яе даўжыня павінна быць такая, каб яна заходзіла за тыя два суставы канечнасці, паміж якімі адбыўся пералом. Калі шыну няма з чаго зрабіць, то пашкоджаную нагу можна прывязаць да здаровай нагі, а пашкоджаную руку павесіць на хустку. Калі пералом адкрыты, то трэба змазаць скуру вакол раны ёдам, а на рану накласці стэрыльную павязку. Пры адкрытым пераломе канечнасці з моцным крывацёкам да накладання шыны патрэбна накласці кроваспыняльны жгут. Пацярпелага трэба даставіць да ўрача на насілках.

Апёк

Апёк – пашкоджанне тканак, выкліканае дзеяннем высокай тэмпературы, хімічных рэчываў, электрычнага току і іанізавальнага выпраменьвання. У адпаведнасці з гэтым адрозніваюць тэрмічныя, хімічныя, электрычныя і прамянёвыя апёкі. Адрозніваюць 4 ступені апёку.

Пры аказанні першай дапамогі перш за ўсё неабходна ліквідаваць прычыны, якія выклікалі апёк. Не варта распранаць пацярпелага ад апёку. З апаленага месца адзежу трэба разрэзаць і асцярожна зняць, а прыліплыя да скуры кавалкі матэрыі коратка абрэзаць нажніцамі па баках. Калі апёк выкліканы хімічнымі рэчывамі, варта адразу ж струменем халоднай вады абмыць (на працягу 15–20 хвілін) абпаленыя ўчасткі цела. Пры апёках кіслотамі трэба накласці павязку, прамочаную растворам пітной соды, а пры апёках шчолачамі – слабым растворам сталовага воцату або борнай кіслаты. Пры шырокіх апёках пасля накладання павязак, напаіўшы хворага гарачай гарбатай і даўшы яму абязбольвальнае, яго трэба тэрмінова даставіць у бальніцу.

Непрытомнасць

Непрытомнасць – раптоўнае галавакружэнне, слабасць, здранцвенне рук і ног, млоснасць, слабы пульс, кароткачасовая страта прытомнасці, якія надыходзяць з прычыны вострага малакроўя мозгу. Пры з’яўленні такіх прыкмет неабходна тэрмінова выклікаць урача. Да яго прыходу хворага трэба пакласці так, каб галава была ніжэй тулава, пояс і каўнер расшпіліць, да ног пакласці грэлкі або расціраць ногі цвёрдай тканінай, забяспечыць прыток паветра.

Для вывядзення хворага са стану непрытомнасці варта апырскаць яго твар халоднай , даць панюхаць воцат, адэкалон, ватку, змочаную нашатырным спіртам, і расціраць гэтымі сродкамі віскі.