75-годдзю Перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне прысвячаецца новы праект Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі – “100 дзён да Вялікай Перамогі. Па старонках беларускіх газет 1945 г.”.
З 30 студзеня па 9 мая 2020 г. штодня на партале бібліятэкі публікуюцца матэрыялы, якія адлюстроўваюць хроніку навін і падзей з публікацый адпаведнага перыяду ў газетах Савецкай Беларусі 1945 г.
Берлін пасля капітуляцыі. Чырвоная армія працягвае наступленне. Узяты горад Цешын у Чэхаславакіі. Вайна на Ціхім акіяне. Газеты: “Звязда” (№ 81), “Советская Белоруссия” (№№ 80, 81).
У аператыўнай зводцы за 3 мая (“Звязда”, № 81, с. 3; “Советская Белоруссия”, № 80, с. 4) паведамляецца, што ў Берліне ўжо пасля 21.00 2 мая савецкімі войскамі дадаткова ўзята ў палон больш за 20 тыс. нямецкіх салдат і афіцэраў, больш за 10 тыс. параненых заходзіцца ў шпіталях. Таксама здаліся ў палон некалькі нямецкіх генералаў.
З дзённіка Канстанціна Сіманава, карэспандэнта газеты “Красная звезда”:
“Трэцяе мая. Пыльны сонечны дзень. Некалькі нашых армій, якія бралі Берлін, рухаюцца праз яго ў розных напрамках, падымаючы страшныя клубы пылу. Ідуць танкі, самаходкі, кацюшы, тысячы і тысячы грузавікоў, гарматы, цяжкія і лёгкія, скачуць на абломках супрацьтанкавыя ўстаноўкі, ідзе пяхота, цягнуцца бясконцыя абозы. ...разгубленыя жыхары на разгромленых вуліцах, на скрыжаваннях, з вокнаў дамоў прыгнечана глядзяць на ўсё, што рухаецца, што грыміць, неверагодна люднае і зусім бясконцае. ...а насустрач, запаўняючы ўсе дарогі, паўзуць і паўзуць калоны палонных...” Нашы ж, стомленыя ад доўгай вайны, але шчаслівыя – фатаграфуюцца каля помніка Вільгельму Першаму (Симонов К.М. Незадолго до тишины: записки 1945 г.: март–апр.–май. Масква, 1974, с. 218–219. Кніга захоўваецца ў фондзе Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі).
На іншых участках наступленне Чырвонай арміі ў гэты дзень працягвалася: “войскі 2-га Беларускага фронту выйшлі на ўзбярэжжа Балтыйскага мора, усталявалі сувязь з англійскімі войскамі на лініі Вісмар – Швэрын – р. Эльба”; “войскі 1-га Беларускага фронту выйшлі да р. Эльба на паўднёвым усходзе ад г. Вітэнберг і ўсталявалі сувязь з амерыканскімі войскамі”; “войскі 1-й гвардзейскай арміі 4-га Украінскага фронту вызвалілі ў Чэхаславакіі г. Цешын” (“1418 дней Великой Отечественной войны”. Мінск, 2014, с. 401). У Цешыне сыходзіліся шашэйныя і чыгуначныя дарогі, гэта быў буйны транспартны вузел, таму немцы стварылі тут асабліва ўмацаваны абаронны пункт: “з поўначы і ўсходу горад прыкрывалі некалькі ліній траншэй, жалезабетонныя надолбы і шырокія мінныя палі”; каменныя будынкі і карпусы заводаў таксама былі прыстасаваныя да кругавой абароны. Жорсткія баі на вуліцах горада пераходзілі ў рукапашныя – і ўсё-такі нашы войскі пераадолелі супраціўленне ворага (“Звязда”, № 81, с. 3; “Советская Белоруссия”, № 80, с. 4).
Ваенныя дзеянні працягваліся і на Ціхім акіяне. З Лондана перадалі, што пасля высадкі дэсанту “англійскія войскі ўступілі ў сталіцу Бірмы (цяпер М’янма) Рангун”, аўстралійскія войскі высадзіліся на востраве Таракан каля паўночна-ўсходняга ўзбярэжжа вострава Барнэа (Калімантан). Амерыканскія “лятучыя крэпасці”, паводле звестак з Вашынгтона, з Марыянскіх астравоў здзейснілі налёт на японскі востраў Кюсю.
І навіны ад саюзнікаў з Еўропы. У Італіі падчас арышту Б. Мусаліні канфіскавана залатой валюты на суму звыш 50 млн лір ( “Звязда”, № 81, с. 3; “Советская Белоруссия”, № 80, с. 4). Новазеландскія часткі войскаў саюзнікаў, паводле лонданскаа агенцтва Рэйтар, “увайшлі ў порт Трыест” (Італія), дзе ўжо знаходзіліся “югаслаўскія войскі маршала Ціта” (“Советская Белоруссия”, № 81, с. 4).
Яшчэ сем дзён заставалася да Перамогі…
Аўтар публікацыі: Л. Тупчыенка-Кадырава, аддзел карпаратыўнага ўзаемадзеяння НББ.
Усе матэрыялы праекта даступны на партале НББ і сайце “Беларусь у інфармацыйнай прасторы”.