Іван Фёдараў, які разам з Пятром Мсціслаўцам распачаў рускае кнігадрукаванне, – гэта, аказваецца, Іван Фёдаравіч Рагоза, віляйчанін па паходжанні.
Такі факт удалося даказаць мясцовым краязнаўцам. Магчыма, менавіта таму Тыдзень праваслаўнай кнігі ўжо традыцыйна адзначаўся ў Вілейцы.
Звесткі пра паходжанне пачынальніка рускага друкарства знайшоў вілейскі мастак, архітэктар і краязнавец Анатоль Капцюг. Абнародавала ж адкрыццё на мінулай сустрэчы, прысвечанай Тыдню праваслаўнай кнігі, навуковы супрацоўнік Вілейскага краязнаўчага музея Наталля Яфімава.
Адпраўной кропкай для даследаванняў краязнаўца стала тэлеперадача "У пошуках ісціны" пра Івана Фёдарава. У ёй гаварылася, што, магчыма, Фёдараў паходзіць з беларускага роду Рагозаў, бо яго пячаць супадае з гербам гэтага роду. Незадоўга да гэтага Анатоль Капцюг працаваў з дакументамі, датаванымі 1460 годам, у якіх распавядалася пра вілейскія землі. У дакументах згадвалася прозвішча Рагоз.
З дапамогай гістарычных сведчанняў Анатоль Капцюг стварыў радавод Рагозаў, з якога дакладна вынікала, што Іван Фёдараў паходзіць з гэтага роду. Заставалася толькі даказаць, што ён і сам жыў на Вілейшчыне. На карысць гэтага ў даследчыка таксама знайшліся аргументы.
А. Капцюг адшукаў, што ў перапісе войска Вялікага Княства Літоўскага 1528 года пазначана, што ў двары Ашмена Віленскага павета, да якога былі прыпісаны Рагозы, жыў Фёдар Рагозіч (Рагоза).
Трапіў у рукі вілейскага краязнаўцы і яшчэ адзін вельмі важны дакумент аб зямельных спрэчках. У ім часткі маёнтка, што месціўся на тэрыторыі Вілейскага раёна (Хаценчыц і Лукаўца), называюцца "Багданаўскай і Маскоўскай". Багданаўская – значыць, тая, што належала Багдану Фёдаравічу Рагозе (у радаводзе гэты чалавек згадваецца). А "Маскоўская", лічыць Капцюг, – яго брата Івана Фёдаравіча (Фёдарава) Рагозы, які ў той час (1570-ты) жыў у Маскве. Ён і быў тым самым Іванам Фёдаравым, аўтарам першай друкаванай расійскай азбукі.
Ёсць меркаванні і расійскіх даследчыкаў, якія пацвярджаюць адкрыццё Капцюга і Яфімавай. Фонд Фёдарава пры Інстытуце славяназнаўства Расійскай акадэміі навук таксама спыніўся на тым, што ўсходнеславянскі першадрукар звязаны з радавым гербом беларускіх шляхціцаў Рагозаў ці паходжаннем, або па так званай прыпісцы, адаптацыі. Аднак фонд не дае адказу, з якой мясцовасці дакладна паходзіць Іван Фёдараў. Даследчык біяграфіі Фёдарава В. Лукомскі таксама зазначае, што Фёдараў – гэта толькі імя па бацьку, а не прозвішча, як нехта можа сабе ўявіць.
Варта прыгадаць і даныя пра тое, што Фёдараў скончыў Кракаўскі ўніверсітэт. У архівах гэтай навучальнай установы ёсць дакументы, датаваныя 1532 годам, у якіх згадваецца Іван, сын Фёдара.
Тое, што ўдалося адшукаць Капцюгу, напачатку і яму самому падавалася толькі гіпотэзай. Аднак сёння гэта ўжо можна ўспрымаць як амаль даказаны факт.
Крыніца: газета "Звязда"
