ГалоўнаяНавіныПраект “Сведкі эпохі: Беларусь на старонках газет 100-гадовай даўніны”
Творчыя заняткі “38 папугаяў”
Знайсці сваю місію ў сучасным свеце

Музычнае жыццё гарадоў Беларусі – Орша: па матэрыялах газет 1917 – пачатку 1918 г.

Музычнае жыццё гарадоў Беларусі – Орша: па матэрыялах газет 1917 – пачатку 1918 г.
Іншыя навіны

У рамках папулярызацыі газетнага фонду Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі (НББ) і праекта “Сведкі эпохі: Беларусь на старонках газет 100-гадовай даўніны” знаёмім чытачоў з газетнымі артыкуламі, рэцэнзіямі, аб’явамі і іншымі матэрыяламі 1917–1922 гг. аб музычным жыцці гарадоў Беларусі.

Орша – цэнтр Аршанскага раёна Віцебскай вобласці.

Горад упершыню згадваецца ў “Аповесці мінулых гадоў” пад 1067 г. як Ръша. З 1772 г. Орша ўвайшла ў склад Расійскай імперыі. У гады Першай сусветнай вайны, з лютага па кастрычнік 1918 г., горад быў заняты нямецкімі войскамі. З 1 студзеня 1919 г. – у складзе БССР (ССРБ), з 2 лютага 1919 г. – Гомельскай вобласці РСФСР, з 1920 г. – Віцебскай вобласці РСФСР, з 1924 г. – у складзе БССР.

З лютага 1915 па красавік 1918 г. у Оршы выходзіла штодзённая грамадска-палітычная газета ліберальнай накіраванасці “Оршанский вестник”.

1 Orshanskij vestnik.jpg

Па музычнай тэме тут друкаваліся не толькі аб’явы пра музычныя спектаклі, канцэрты, але і водгукі, рэцэнзіі на мерапрыемствы і нават своеасаблівыя маніфесты аб неабходнасці асветы ў галіне мастацтва.

У аб’явах мясцовую публіку запрашалі на спектаклі артыстаў-гастралёраў і мерапрыемствы, зладжаныя мясцовымі сіламі.

Польскі дом удзельнічаў у арганізацыі гастролей артыстаў з Варшавы:

2_Pol'skij dom_1917_9 noyabrya.jpg
Оперетка-фарс-концерт.
Оршанский вестник, 1917, 9 ліст., с. 1

3_ Pol'skij dom_1917_11 noyabrya.jpg
Оперетка-фарс-концерт.
Оршанский вестник, 1917, 11 ліст., с. 1

Аднак, нягледзячы на “апошнія спектаклі”, артысты, “па жаданні публікі”, засталіся яшчэ на тыдзень: 16 лістапада 1917 г. сыгралі драматычныя карціны і правялі канцэрт [5], 18 лістапада – бенефіс і ўжо 19 лістапада далі “апошні развітальны спектакль” [6].

Выступленне артыстаў з Санкт-Пецярбурга было анансавана на 12 снежня:

4_Priezd artistov_1917_12 dekabrya.jpg
Местная жизнь. Приезд артистов.
Оршанский вестник, 1917, 12 снеж., с. 2

Канцэрт адбыўся праз некалькі дзён:

5_Bol'shoj koncert_1917_15 dekabrya.jpg
Большой концерт.
Оршанский вестник, 1917, 15 снеж., с. 1; 16 снеж., с. 1

Мерапрыемствы часта арганізоўвалі мясцовыя абшчыны, партыі, прафесійныя групы, частка з іх была прымеркавана да свят (калядна-навагодніх), некаторыя былі дабрачыннымі.

Так, яўрэйская абшчына правяла “Палестынскі вечар”.

6_Palestinskij vecher_1917_12 okt.jpg
Театр и музыка. Палестинский вечер.
Оршанский вестник, 1917, 12 кастр., с. 4

А на 25 лістапада быў намечаны “Вечар яўрэйскіх рабочых”, пра які газета паведамляла 23 і 24 лістапада [8; 9].

7_Vecher evrej rabochih_23 noyabrya.jpg
Вечер еврейских рабочих.
Оршанский вестник, 1917, 23 ліст., с. 2

8_K vecheru evr rabochih_24 noyabrya.jpg
К вечеру еврейских рабочих.
Оршанский вестник, 1917, 24 ліст., с. 2

Адзін з канцэртаў акадэмічнай музыкі адбыўся ў зале Рэальнага вучылішча.

Zdanie real'nogo uchilishcha, g. Orsha.jpg
Будынак рэальнага вучылішча, г. Орша. Фота: culttourism.ru

Рэальнае вучылішча ў Оршы было адкрыта ў 1906 г. і функцыянавала да 1918 г., пасля было рэарганізавана ў савецкую школу; цяпер у гэтым жа будынку размяшчаецца гімназія № 2 г. Оршы [35].

Гэты канцэрт выклікаў цэлую дыскусію, якая разгарнулася на старонках газеты “Оршанский вестник” [12; 15–18]. Спачатку быў дадзены анонс:

9_Koncert_11 dekabrya.jpg
Концерт.
Оршанский вестник, 1917, 11 снеж., с. 2

Пасля была надрукавана першая рэцэнзія, у якой быў ацэнены станоўча толькі адзін выканаўца:

10_Teatr i muzyka_18 dekabrya.jpg
Местная жизнь. Театр и музыка.
Оршанский вестник, 1917, 18 снеж., с. 2

Потым у палеміку ўступіла рэдакцыя газеты:

11_Ot redakcii_1917_20 dekabrya.jpg
Местная жизнь. От редакции.
Оршанский вестник, 1917, 20 снеж., с. 2

І нарэшце, у абарону выканаўцаў услед за рэдакцыяй газеты выступіла арганізацыйная камісія, якая спачатку апублікавала падзяку, а на наступны дзень – больш разгорнуты адказ на першую рэцэнзію:

12_Blagodarnost'_1917_21 dekabrya.jpg
Местная жизнь. Благодарность.
Оршанский вестник, 1917, 21 снеж., с. 2

13_Pis'mo v red_1917-22 dekabrya2.jpg
Местная жизнь. Письмо в редакцию.
Оршанский вестник, 1917, 22 снеж., с. 2

Да Каляд і Новага года таварыствы і ўстановы анансавалі шматлікія вечары і балі-маскарады [11; 20–23; 25], а таксама дабрачынныя мерапрыемствы, напрыклад вечар, зладжаны “фінансавай камісіяй Бацькоўскага камітэта рэальнага вучылішча” “на карысць недастатковых вучняў” [24].

Палітычная сітуацыя ў канцы 1917 г. – пачатку 1918 г. кардынальна памянялася ў сувязі з Сацыялістычнай рэвалюцыяй. І калі яшчэ ў кастрычніку 1917 г. у газеце былі прапановы аб уроках ігры (“Консерваторист дает уроки музыки (рояль)”) [3], то ў пачатку студзеня наступнага года справа адукацыі ўводзілася ў дзяржаўнае рэчышча:

В первых числах января сего года в городе Орша соорганизовывается культурно-просветительный отдел, который будет представлен по мере возможности в широком масштабе. В этот отдел войдет несколько секций по всем отраслям культуры. Образование будет разработано по возможности шире и доступнее для широких масс народа. Кроме образования в отдел войдут искусства: литература, музыка, театр, живопись и прикладные искусства: скульптурное, декоративное, архитектурное. Для этой цели в городе Орше откроется в первых числах февраля художественное училище со всеми вышесказанными отделами.
Преподаватели в названое училище приглашаются с высшим, средним специальным образованием, а также вполне обладающие широкими познаниями в области искусства. Желающие записаться членами какой-нибудь из означенных секций или преподавателями какого-нибудь специального отдела обращаются в культурно-просветительный отдел к народному комиссару по просвещению [в] дом дворянства (бывший двор опеки).
Комиссар редакционной агитационной комиссии Сторожихин.
Сторожихин. Культурно-просветительный отдел.
Оршанский вестник, 1918, 26 студз., с. 2

Выйшлі і артыкулы аб неабходнасці асветы шырокіх слаёў насельніцтва, у першую чаргу працоўнага:

Прошли века, как кошмарный сон, беспросветной нужды и тяжелого позорного рабства. Все огромные усилия многих из народа в области искусства очень редко увенчивались успехом, чаще же всего терпели неудачи и мучительные разочарования, кончавшиеся самоубийствами или полной апатией к творчеству. Одинокие, оторванные от окружающей жизни: [слово не прочитано], художники, музыканты и актеры, не получившие специальных образований, гибли бесследно на бесконечных просторах России-матушки. Их очаровательные песни, картины, дивные звуки радости и горя и беспрерывной тоски, навеки уснули в могилах под деревянными крестиками, камнями и досками. Никто от них никогда не знал и не узнает, лишь в осенние дождливые ночи ивы да березы наплачут над ними, споют им свои жалобные песни и живым – сказку о погибших талантах. И какая армия их бесследно отняла из нашей будничной жизни… Это было тогда под тяжелым ярмом рабства и насилия. Но теперь, когда открылось широкое поле деятельности, позорно и стыдно будет всем тем, кто приобщен к культуре, не пойти с распростертыми объятиями навстречу всем талантам-самородкам в какой бы то ни было области искусства. Для той цели необходимо создать специальные школы не только в губернских городах, но и в уездных, и при сельских школах, дабы дать возможность талантливым из народа получить подготовку к дальнейшему сознательному творчеству. Это быстро разбудит все лучшие уснувшие силы страны, которые в свою очередь будут будить огромные массы народа, измученного царским владычеством, капиталистами и кошмарной войной.
Донец, И. Народное искусство.
Оршанский вестник, 1918, 26 студз., с. 2

14_Donec Narodnoe iskusstvo_28 yanv.jpg
Донец, И. Народное искусство.
Оршанский вестник, 1918, 28 студз., с. 2

Азнаёміцца з першакрыніцамі можна пры наведванні Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі ці набыцці электроннага выдання “Станаўленне беларускай дзяржаўнасці: па старонках беларускіх газет 1917–1922 гг.”, у якім на двух дысках размешчаны электронныя копіі 2 400 нумароў газет (амаль 80 найменняў), якія выдаваліся ў 1917–1922 гг. на тэрыторыі сучаснай Беларусі ці за яе межамі, але мелі дачыненне да Беларусі. Камплект дыскаў “Станаўленне беларускай дзяржаўнасці: па старонках беларускіх газет 1917–1922 гг.” можна набыць па падпісцы або ў кіёску, размешчаным на 1-м паверсе каля галоўнага ўвахода. Рэжым работы кіёска адпавядае рэжыму работы бібліятэкі.


Спіс крыніц:

  1. Театр и музыка. Палестинский вечер // Оршанский вестник. – 1917. – 12 окт. – С. 4.
  2. [Благотворительный розыгрыш лотереи-аллегри] // Оршанский вестник. – 1917. – 19 окт. – С. 1.
  3. Консерваторист дает уроки музыки (рояль) // Оршанский вестник. – 1917. – 23 окт. – С. 4.
  4. Оперетка-фарс-концерт // Оршанский вестник. – 1917. – 9 нояб. – С. 1; 11 нояб. – С. 1.
  5. Ноябрьский вечер // Оршанский вестник. – 1917. – 16 нояб. – С. 1.
  6. [Бенефис артистов Польского театра. Последний прощальный спектакль] // Оршанский вестник. – 1917. – 18 нояб. – С. 1.
  7. [Благотворительный розыгрыш лотереи-аллегри] // Оршанский вестник. – 1917. – 18 нояб. – С. 1.
  8. Местная жизнь. Вечер еврейских рабочих // Оршанский вестник. – 1917. – 23 нояб. – С. 2.
  9. К вечеру еврейских рабочих // Оршанский вестник. – 1917. – 24 нояб. – С. 2.
  10. Спектакль-концерт // Оршанский вестник. – 1917. – 24 нояб. – С. 1; 25 нояб. – С. 1.
  11. Бал-маскарад // Оршанский вестник. – 1917. – 30 нояб. – С. 1; 5 дек. – С. 1; 9 дек. – С. 1; 26 дек. – С. 1.
  12. Концерт // Оршанский вестник. – 1917. – 11 дек. – С. 2.
  13. Местная жизнь. Приезд артистов // Оршанский вестник. – 1917. – 12 дек. – С. 2.
  14. Большой концерт // Оршанский вестник. – 1917. – 15 дек. – С. 1; 16 дек. – С. 1.
  15. Местная жизнь. Театр и музыка // Оршанский вестник. – 1917. – 18 дек. – С. 2.
  16. Местная жизнь. От редакции // Оршанский вестник. – 1917. – 20 дек. – С. 2.
  17. Местная жизнь. Благодарность // Оршанский вестник. – 1917. – 21 дек. – С. 2.
  18. Местная жизнь. Письмо в редакцию // Оршанский вестник. – 1917. – 22 дек. – С. 2.
  19. Вечер // Оршанский вестник. – 1917. – 25 дек. – С. 1.
  20. Рождественский бал-маскарад // Оршанский вестник. – 1917. – 25 дек. – С. 1.
  21. Бал-маскарад // Оршанский вестник. – 1917. – 26 дек. – С. 1; 31 дек. – С. 1.
  22. Студенческий концерт-бал // Оршанский вестник. – 1917. – 29 дек. – С. 1; 31 дек. – С. 1.
  23. Wieczór sylwestrowy [Канун Нового года] // Оршанский вестник. – 1917. – 29 дек. – С. 1; 31 дек. – С. 1.
  24. Благотворительный вечер // Оршанский вестник. – 1917. – 31 дек. – С. 1.
  25. Студенческий концерт-бал. Бал-маскарад. Благотворительный вечер // Оршанский вестник. – 1917. – 31 дек. – С. 1.
  26. Донец, И. Народное искусство / И. Донец // Оршанский вестник. – 1918. – 28 янв. – С. 2.
  27. Сторожихин. Культурно-просветительный отдел / Сторожихин // Оршанский вестник. – 1918. – 26 янв. – С. 2.
  28. Донец, И. Народное искусство / И. Донец // Оршанский вестник. – 1918. – 28 янв. – С. 2.
  29. [Благотворительный] концерт на закупки мацы для бедных // Оршанский вестник. – 1918. – 11 февр. (24 февр.). – С. 1.

Дадатковыя крыніцы:

  1. Реальное училище [г. Орша] : [фотография] // Культурный туризм. Орша : достопримечательности Орши. – Рэжым доступу: https://culttourism.ru/belarus/vitebskaya/orsha/orsha_realnoe_uchilishe.html – Дата доступу: 01.08.2023.

З фонду НББ:

  1. Г[ород]. Орша. Городское училище и Собор [Изоматериал] : [открытка]. – [Орша] : Издательство табачного и писчебумажного магазина С. М. Баду, [между 1890 и 1918]. – 1 л. : фототипия
  2. Станция Орша [Изоматериал] : [открытка]. – [Б. м. : б. и., между 1890 и 1918]. – 1 л. : фототипия ; 8,5х14 см.
  3. Орша. № 6 [Изоматериал] = Orcha. № 6 : [открытка] : вид города с Днепра. – [Орша] : изд. Д. П. Ефимова, 1904. – 1 л. : фототипия.
  4. Орша. № 7 [Изоматериал] = Orcha. № 7 : Вид пароходной пристани : [открытка]. – [М.] : изд. Контрагентства А. С. Суворина и Кº, 1916 (Фототипия Шерер, Набгольц и Кº). – 1 л. : фототипия.
  5. Сизинцева, Н.Р. Из истории образования Оршанщины / Н.Р. Сизинцева // Современное образование Витебщины. – 2014. – № 1. – С. 82–84.

Аўтар публікацыі: Л. Тупчыенка-Кадырава, галоўны бібліёграф
інфармацыйна-аналітычнага аддзела НББ.

Навіны

Усебеларускі народны сход – гарант палітычнай стабільнасці і суверэнітэту

30 Кра 2024

30 красавіка ў Нацыянальнай бібліятэцы Беларусі адбыўся Адзіны дзень інфармавання на тэму “Усебеларускі народны сход – гарант палітычнай стабільнасці і суверэнітэту”.

Навіны Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі

Прымайце ўдзел у фотаконкурсе #КВІТНЕЙРОДНАЯБЕЛАРУСЬ

30 Кра 2024

Напярэдадні 80-й гадавіны вызвалення Беларусі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў і Перамогі савецкага народа ў Вялікай Айчыннай вайне аддзел экскурсійна-метадычнай работы / @excursion_nlb з 9 мая па 3 ліпеня запрашае ўсіх жадаючых узяць удзел у фотаконкурсе #КВІТНЕЙРОДНАЯБЕЛАРУСЬ.

Навіны Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі

Разведвальная аперацыя “Бібліятэка”

23 Кра 2024

18 красавіка адбылося 10 бібліяграфічных урокаў па патрыятычным выхаванні для вучняў 7–11-х класаў сярэдніх школ №№ 24, 53, 62. 114. 153 і гімназіі № 11 г. Мінска з цыкла заняткаў “Пастараемся ж і мы быць годнымі іх Вялікай Перамогі”, які рэалізуецца Нацыянальнай бібліятэкай Беларусі да 80-годдзя Вялікай Перамогі сумесна з упраўленнямі па адукацыі г. Мінска.

Навіны Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі

Беларус Сяргей Грыцавец – першы ў СССР двойчы Герой Савецкага Саюза

30 Кра 2024

Званне Героя Савецкага Саюза выдатнаму лётчыку-асу Сяргею Іванавічу Грыцаўцу (1909–1939) было прысвоена двойчы: Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 22 лютага 1939 года “за выкананне спецыяльнага задання ўрада і інтэрнацыянальнага доўгу” і Указам ад 29 жніўня 1939 года “за ўзорнае выкананне баявых заданняў і выбітны гераізм, праяўлены пры выкананні баявых заданняў”.

Праект "Імёны Герояў бессмяротныя"

29–30 красавіка – 1–5 мая 1944 года. 18 тыдняў да Вызвалення

30 Кра 2024

Вялікай Айчыннай вайне прысвячаецца новы праект Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі – “Газетныя радкі чытаючы сэрцам. Да 80-годдзя вызвалення Беларусі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў”. Штотыдзень са студзеня па жнівень 2024 года на партале Нацыянальнай бібліятэкі публікуюцца матэрыялы з газет Савецкай Беларусі 1944 года, якія адлюстроўваюць хроніку навін і падзей таго часу.

Праект “Газетныя радкі чытаючы сэрцам. Да 80-годдзя вызвалення Беларусі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў”

Бібліятэкарам