Рамен Ралан
29 студзеня – 145 гадоў з дня нараджэння французскага пісьменніка Рамена Ралана (1866–1944)
Пісьменнік, драматург, літаратурны крытык, філосаф-праўдашукальнік, музыказнавец, гісторык, лаўрэат Нобелеўскай прэміі па літаратуры…Рамен Ралан – прызнаны класік французскай і сусветнай літаратуры ХХ стагоддзя. Яго асоба і творчасць пакінулі глыбокі след у свядомасці некалькіх пакакленняў чытачоў.
Нарадзіўся пісьменнік 29 студзеня 1866 г. у невялікім мястэчку Кламсі ў сям’і натарыуса. Ад яго маці хлопчыку перайшла ў спадчыну незвычайная любоў да музыкі, якая заняла велізарнае месца ў яго жыцці і прайшла праз усю творчасць.
У 1880 г. сям’я Ралана пераязджае ў Парыж. Тут, пасля заканчэння Ліцэя Людовіка Вялікага, у 1886 г. ён паступае на гісторыка-геаграфічнае аддзяленне вышэйшай школы Эколь Нармаль. Гэта была адна з лепшых гуманітарных вышэйшых навучальных устаноў. Атрымаўшы дыплом гісторыка ў 23 гады, Ромен паехаў на стажыроўку ў Рым, дзе правёў два гады. К дваццаці пяці гадам ён назапасіў шырокія веды ў галіне гісторыі, літаратуры і мастацтва. Ведаў на памяць у арыгінале трагедыю Сафокла “Эдзіп-цар” і выдатна разбіраўся ў рускай літаратуры ХIХ стагоддзя. У Італіі напісаў першую п’есу “Арсіна”, якая так і засталася неапублікаванай.
Вярнуўшыся ў Францыю, Рамен Ралан бліскуча абараніў дзве дысертацыі: “Гісторыя еўрапейскай оперы да Люлі і Скарлаці” і “Прычыны заняпаду жывапісу ў Італіі XVI стагоддзя” (1895). Чытаў курс лекцый па гісторыі мастацтваў у Эколь Нармаль і парыжскім універсітэце Сарбона. Сумесна з французскім музыказнаўцам П’ерам Абры ў 1901 г. заснаваў часопіс “La Revue d’histoire et de critique musicales”. У гэты час ён піша артыкулы па гісторыі музыкі, мастацтва, па тэорыі народнага тэатра. Да найбольш вядомых музыказнаўчых работ гэтага перыяду адносяцца “Музыканты мінулага” (1908) і “Музыканты нашых дзён” (1908).
Першым мастацкім творам Рамена Ралана, які ўбачыў свет, стала п’еса “Людовік Святы” (1897), якая разам з драмамі “Аэрт” (1898) і антываеннай п’есай пра англа-бурскую вайну “Надыдзе час” (1903) увайшла ў цыкл “Трагедыі веры”. У гэтых п’есах Ралан на гістарычным матэрыяле ўслаўляе маральную веліч героя-адзіночкі, які ўступіў у барацьбу ў імя высокай ідэі. Іншыя эстэтычныя прынцыпы ён увасабляе ў цыкле п’ес “Тэатр рэвалюцыі”, які складаецца з драм “Ваўкі” (1898), “Трыумф розуму” (1899), “Дантон” (1900), “Чатырнаццатага ліпеня” (1902) і інш.
Ралан напісаў таксама серыю кніг “Жыццё вялікіх людзей” (“Жыццё Бетховена” (1903), “Жыццё Мікеланджэла” (1906), “Гендэль” (1910), “Жыццё Талстога” (1911), “Махатма Гандзі” (1923) і інш.).
У 1904 г. пачынае выходзіць у друку цэнтральны твор яго творчасці – дзесяцітомны раман-эпапея “Жан Крыстоф” (1904–1912). Дзякуючы гэтай кнізе ў 1915 г. Рамен Ралан атрымлівае Нобелеўскую прэмію па літаратуры “за высокі ідэалізм літаратурных твораў, за спагаду і любоў да ісціны, з якой ён апісвае розныя чалавечыя тыпажы”.
У 1914 г. Ралан стварыў свой другі знакаміты раман – “Кала Бруньён”, які ўбачыў свет у 1918 г.
Незадоўга да Першай сусветнай вайны пісьменнік пасяліўся ў Швейцарыі, дзе ў 1915 г. апублікаваў цыкл антываенных артыкулаў у зборніках “Над сутычкай” і “Папярэднікі”.
Ралан вітаў Лютаўскую і ўхвальна ставіўся да Кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 года ў Расіі. Актыўна перапісваўся з Л. Талстым, А. Луначарскім, быў сябрам М. Горкага, прысвяціў шэраг работ У.І. Леніну. Яго трэці раман “Зачараваная душа” (1922–1933) быў прысвечаны барацьбе супраць пагрозы фашызму. Кніга мела вялікі поспех у перадваеннай моладзі.
З’яўляючыся прэзідэнтам шматлікіх міжнародных антыфашысцкіх канферэнцый і арганізацый, ён браў актыўны ўдзел у антываенным і антыфашысцкім руху. У 1935 г. Ралан наведаў СССР, дзе ўдзельнічаў у рабоце з’езда пісьменнікаў. У гэтым жа годзе выйшлі яго кнігі “Пятнаццаць гадоў барацьбы” і “Праз рэвалюцыю – да міру”.
У гады Другой сусветнай вайны пісьменнік жыве ў мястэчку Везле на поўдні Францыі. Працуе над мемуарамі, завяршае шматтомную работу пра Бетховена (цыкл кніг пад агульнай назвай “Бетховен. Вялікія творчыя эпохі” (1928–1945)), піша біяграфію Шарля Пегі, якая выйшла ў 1944 г.
Знясілены голадам і хваробай, жыве толькі надзеяй на вызваленне Францыі. Пісьменнік дачакаўся шчаслівых дзён лета 1944 г., калі яго радзіма была вызвалена ад фашысцкіх акупантаў.
30 снежня 1944 г. Рамен Ралан памёр ад сухотаў.
