2 кастрычніка спаўняецца 195 гадоў з дня нараджэння Міхаіла Восіпавіча Каяловіча (1828–1891), вядомага гістарыёграфа, публіцыста, этнографа.
Нарадзіўся Міхаіл Восіпавіч у мястэчку Кузніца Сакольскага павета Гродзенскай губерні ў сям’і ўніяцкага святара. Вучыўся ў Супрасльскай школе, у 1839 г. паступіў у Супрасльскае духоўнае вучылішча. У той жа год адбыўся Полацкі царкоўны сабор, дзе была прынята пастанова Святога Сінода аб далучэнні ўніятаў да праваслаўнай царквы. Гэты сход аказаў моцны ўплыў на М. Каяловіча, пазней тэма уніі стане адным з галоўных аб’ектаў яго даследаванняў.
У 1845 г. Міхаіл Восіпавіч паступіў у Літоўскую духоўную семінарыю. Паспрыяў гэтаму хросны бацька Іосіф Ярашэвіч – прафесар Віленскага ўніверсітэта. Вялікі ўплыў на лёс навукоўца аказаў і мітрапаліт Віленскі і Літоўскі Іосіф Сямашка, які парэкамендаваў Міхаіла Восіпавіча на права льготнага навучання ў Санкт-Пецярбургскай духоўнай акадэміі (1851–1855).
Пасля заканчэння вучобы М. Каяловіч выкладаў у Рыжскай і Санкт-Пецярбургскай духоўных семінарыях. Вясной 1856 г. пачаў працаваць у Санкт-Пецярбургскай духоўнай акадэміі на кафедры параўнальнага багаслоўя і рускага расколу, адначасова (да 1859 г.) быў памочнікам бібліятэкара. З верасня 1857 г. перайшоў на кафедру рускай царкоўнай і грамадзянскай гісторыі, з 1869 г. – рускай грамадзянскай гісторыі. Быў прызначаны на пасаду інспектара Акадэміі (1874), а праз 10 гадоў зацверджаны членам акадэмічнага праўлення. У 1881 г. удастоены звання заслужанага ардынарнага прафесара.
Тэматыка даследаванняў Міхаіла Восіпавіча была разнастайнай, але асноўныя працы вучонага прысвечаны гісторыі заходнерускіх зямель і царкоўнай гісторыі. Сярод іх – “Литовская церковная уния” (у 2 т., 1859; 1861), “История воссоединения западнорусских униатов старых времен” (1873), “Дневник Люблинского сейма 1569 года” (1869), “История русского самосознания по историческим памятникам и научным сочинениям” (1884) і інш.
У 1887 г. былі надрукаваны нататкі пра падарожжа па Беларусі і Літве “На этнографической границе белорусского і малорусского племени”, “Поездка в середину Белоруссии”, “Гродно: (из путевых наблюдений во время поездки по Западной России)”. У 1860-я гг. М. Каяловіч падрыхтаваў курс публічных лекцый па гісторыі Заходняй Расіі, за што быў узнагароджаны Вялікай Ламаносаўскай прэміяй Расійскай акадэміі навук (1864).
Значным дасягненнем вучонага таксама з’яўляецца падрыхтоўка цэлай пляяды вучняў, сярод якіх былі Юльян Крачкоўскі, Мікалай Чарвякоўскі, Іван Катовіч, Антон Будзіловіч і інш.
Міхаіл Восіпавіч Каяловіч пакінуў значны след у гісторыі, яго працы не страцілі актуальнасці, звяртаюцца да іх і ў наш час. Мітрафан Доўнар-Запольскі лічыў яго буйным дзеячам, які сваімі поглядамі ўпрыгожваў цэлы перыяд, і адзначаў, што ў лекцыях, публіцыстычных і навуковых артыкулах прафесара адчуваўся глыбокі патрыятызм, шчырае пачуццё любві да Беларусі.
Бібліяграфічная і тэкставая інфармацыя пра М. Каяловіча, яго навуковую і грамадскую дзейнасць, а таксама аб працах вучонага размешчана ў электронных рэсурсах Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі: электронным каталогу, анлайн-энцыклапедыі “Беларусь у асобах і падзеях”.
Матэрыял падрыхтаваны навукова-даследчым аддзелам бібліяграфіі.
