1928 год. У часопiсе “Узвышша” з’яўляецца новая паэтычная публiкацыя. Над адным з вершаў стаiць прысвячэнне “Р.М.”, а гучыць верш зусiм не ў духу эпохi: гэта любоўная лiрыка…
Каханню нiчога не трэба,
Каханне нiчога не просе, –
Так радуе сiняе неба,
Так цешыць валошка ў калоссi…
Iмя аўтара знаўцам казала шмат… Уладзiмiр Жылка. Ён толькi за два гады да гэтай публiкацыi пераехаў у Савецкую Беларусь з-за мяжы, з Прагi: запрасiлi ў Мiнск на акадэмiчную канферэнцыю па рэформе беларускага правапiсу, i паэт вырашыў застацца.
Напачатку ўсё складвалася добра. Ён працуе ў Iнстытуце беларускай культуры, у газеце “Звязда”, шмат перакладае. А ў 1928-м яго ўжо напоўнiцу крытыкуюць за тое, што “не наблiжаецца да пралетарскай лiтаратуры”. Выключаюць з “Маладняка”, звальняюць са “Звязды”.
Жылку пашанцавала: паэт Язэп Пушча, якога таксама даставала “аглабельная” крытыка, пераязджаў у Ленiнград i прапанаваў сваё месца выкладчыка лiтаратуры ў Мiнскiм музычным тэхнiкуме.
Там i пачалася гiсторыя, у вынiку якой узнiк верш.
Уладзiмiр Жылка быў рамантык i ў душы, i знешне. Высокi, з тонкiмi рысамi i яснымi сiнiмi вачыма. А смяротная хвароба надавала асаблiвы сумны арэол… Паэт хварэў, i вельмi цяжка, на сухоты. Але не развiтваўся з марай аб сапраўдным каханнi. I вось у музычным тэхнiкуме ён i напаткаў сваю, як верыў, адзiную – студэнтку Рыму Маневiч. Менавiта ёй i прысвечаны верш. Уладзiмiр Жылка паведамляе знаёмай: “Ведаеш, я закахаўся ўжо месяцаў са тры, i, здаецца, па самюськiя вушы. Яна маленькая, рыжая i злюшчая, язычлiвая. Мяне кахае”.
Уладзiмiр i Рыма ўзялi шлюб. Дачку, якая нарадзiлася, назвалi Беатрычэ. Як у Дантэ. Жылка, шчаслiвы, складае калыханкi для маленькай Атачкi…
А потым пачалася фальсiфiкаваная справа Саюза вызвалення Беларусi.
Уладзiмiра Жылку арыштоўваюць адным з першых, улетку 1930-га, калi яны з жонкаю былi на лецiшчы пад Мiнскам з маленькаю дачкою.
Але паэт настолькi хворы, што праз нейкi час яго адпускаюць дадому… Аднак памерцi ва ўласным ложку не далi: адправiлi ў высылку ва Уржум.
Уладзiмiр Жылка з 19-гадовай жонкай Рымай Маневiч. 1929 год
А што ж тая, якой прысвечаныя радкi:
Каханая, любая, квеце!
Ў палоне вясёлае долi
Ёсць песняй аб кiм летуцецi,
I сэрцу даволi, даволi…?
Праз год Рыма прыехала да мужа ў высылку. Але дружнага жыцця не атрымалася. Як пiша Уладзiмiр Калеснiк: “Жылка, як гавораць пагалоскi, паехаў у Вятку хадайнiчаць аб дазволе на пераезд у Крым, прастудзiўся i праляжаў там два месяцы ў бальнiцы. Калi вярнуўся, пачуў благiя перасуды пра паводзiны жонкi, загаварыла ўроджаная жылкава сумленнасць, вернасць, i Рыма Маневiч пасля сямейнай сцэны выехала ў Ленiнград, дзе жыў, прайшоўшы «перавыхаванне» працай, яе бацька, нядаўнi гомельскi нэпман, а цяпер партовы грузчык”.
Рыма падала на развод.
Паэт часта ўспамiнаў сваю маленькую дачку Атачку i да самай смерцi ў 1933 годзе хаваў яе цацку-бразготку i пасмачку яе валасоў, перавязаную стужкай.
Знаёмыя па высылцы абмяркоўвалi: як магла Рыма Маркаўна пакiнуць такога цудоўнага чалавека, ды яшчэ ў такую цяжкую хвiлiну?
Беатрычэ выхоўвала бабуля, экзатычнае iмя змянiлi на Наталлю.
У 1960 годзе Уладзiмiра Жылку рэабiлiтавалi.
Што ж, у гiсторыi лiтаратуры такое бывае: каханне не вытрымала выпрабавання часам, але народжаныя iм радкi сталi вечнымi.
I сэрца бясхмарнае ясней
Схiляецца постаццю спелай,
Хоць сэрца яшчэ было б шчасней,
Каб дбацi аб кiм яно мела.
Беларуская літаратурная спадчына. Часопісы 1919–1939 гг.
На хвалі часу, у плыні жыцця
Аўтар публікацыі: Людміла Рублеўская.
Крыніца: СБ – Беларусь сегодня
