Правілы карыстання Нацыянальнай бібліятэкай Беларусі

ГЛАВА 1
АГУЛЬНЫЯ ПАЛАЖЭННІ

1. Правілы карыстання дзяржаўнай установай «Нацыянальная бібліятэка Беларусі» (далей – Правілы) распрацаваны ў адпаведнасці з заканадаўствам, статутам дзяржаўнай установы "Нацыянальная бібліятэка Беларусі" (далей – Бібліятэка) і рэгламентуюць узаемаадносіны Бібліятэкі і яе карыстальнікаў у працэсе бібліятэчнага, інфармацыйнага і сацыякультурнага абслугоўвання.

2. Бібліятэка з’яўляецца дзяржаўнай рэспубліканскай публічнай бібліятэкай, рэспубліканскім інфармацыйным і сацыякультурным цэнтрам. Фонд Бібліятэкі адлюстроўвае інфармацыйны, культурны, адукацыйны і навуковы патэнцыял грамадства. Інфармацыйныя рэсурсы Бібліятэкі з’яўляюцца агульнадаступнымі. Абмежаванні па іх выкарыстанні вызначаюцца толькі ў мэтах аховы асабліва рэдкіх і каштоўных дакументаў, а таксама ў выпадках, прадугледжаных заканадаўствам.

3. Права атрымліваць доступ да інфармацыйных рэсурсаў Бібліятэкі праз сістэму чытальных залаў прадастаўляецца грамадзянам Рэспублікі Беларусь, замежным грамадзянам і асобам без грамадзянства з 14 гадоў. У выключных выпадках – да 14 гадоў пры наяўнасці пашпарта і на падставе пісьмовага звароту з месца вучобы, які аформлены на фірменным бланку ўстановы адукацыі з абавязковым абгрунтаваннем неабходнасці карыстання інфармацыйнымі рэсурсамі Бібліятэкі, а таксама ў прысутнасці і з пісьмовай згоды бацькоў ці іншых законных прадстаўнікоў.

4. Права наведвання аб’ектаў сацыякультурнага цэнтра Бібліятэкі даецца грамадзянам Рэспублікі Беларусь, замежным грамадзянам і асобам без грамадзянства. Для наведвання мерапрыемстваў сацыякультурнага напрамку дзеці да 14 гадоў дапускаюцца ў Бібліятэку толькі ў суправаджэнні дарослых.

5. Бібліятэка забяспечвае бібліятэчнае, інфармацыйнае і даведачна-бібліяграфічнае абслугоўванне карыстальнікаў у чытальных залах, праз міжбібліятэчны абанемент, шляхам віртуальнага абслугоўвання.

6. Бібліятэка забяспечвае сацыякультурнае абслугоўванне карыстальнікаў праз разнастайныя формы работы галерэйна-выставачнага, экскурсійнага, культурна-асветніцкага і фізкультурна-аздараўленчага напрамкаў.

7. Бібліятэка аказвае карыстальнікам асноўныя паслугі:

• бясплатнае прадастаўленне поўнай інфармацыі аб складзе фондаў і інфармацыйныя рэсурсы Бібліятэкі;
• бясплатную кансультацыйную дапамогу ў пошуку крыніц інфармацыі;
• бясплатную выдачу дакументаў з фондаў Бібліятэкі для часовага карыстання ў адпаведных чытальных залах;
• выдачу дакументаў або іх копій па міжбібліятэчным абанеменце і электроннай дастаўцы дакументаў;
• прадастаўленне доступу да электронных інфармацыйных рэсурсаў.

Бібліятэка аказвае іншыя віды паслуг, у тым ліку платныя, згодна з "Прэйскурантам платных паслуг, якія аказвае дзяржаўная ўстанова «Нацыянальная бібліятэка Беларусі» фізічным і юрыдычным асобам" (далей – Прэйскурант).

ГЛАВА 2
ПАРАДАК РЭГІСТРАЦЫІ КАРЫСТАЛЬНІКАЎ

8. Права доступу да інфармацыйных рэсурсаў Бібліятэкі праз сістэму чытальных залаў забяспечвае чытацкі білет, які выдаецца пры рэгістрацыі ў Бібліятэцы.

9. Для рэгістрацыі ў якасці карыстальніка Бібліятэкі грамадзяніну неабходна прад’явіць дакумент, які пацвярджае асобу: пашпарт, від на жыхарства ў Рэспубліцы Беларусь, пасведчанне бежанца.
Для размеркавання карыстальнікаў па чытальных залах пры рэгістрацыі неабходна таксама прад’явіць:
навучэнцам устаноў прафесійна-тэхнічнай і сярэдняй спецыяльнай адукацыі – білет навучэнца;
студэнтам устаноў вышэйшай адукацыі – студэнцкі білет;
навукоўцам – дыплом аб прысуджэнні вучонай ступені, атэстат аб прысваенні вучонага звання.

10. Чытацкі білет выдаецца за плату. Ільготы па аплаце чытацкага білета не прадугледжаны. У выпадку страты, пры наяўнасці механічных пашкоджанняў (выгібаў, заломаў, драпін і інш.), пашкоджанняў чыпа і штрыхкода, пры змене прозвішча, імя, імя па бацьку карыстальніка выдаецца новы чытацкі білет за плату на агульных умовах.

11. Карыстальнік павінен азнаёміцца з дадзенымі Правіламі і засведчыць згоду па іх выкананні асабістым подпісам.

12. Рэгістрацыя калектыўных карыстальнікаў (юрыдычных асоб) прадастаўляецца на падставе дагавора, які вызначае парадак выканання інфармацыйна-бібліятэчных паслуг.

ГЛАВА 3
АРГАНІЗАЦЫЯ АБСЛУГОЎВАННЯ КАРЫСТАЛЬНІКАЎ

13. Карыстальніку даецца магчымасць звяртацца ў Бібліятэку як шляхам непасрэднага наведвання, так і ў рэжыме аддаленага доступу.

14. Для карыстальнікаў, якія непасрэдна наведваюць Бібліятэку, функцыянуе сістэма чытальных залаў, што дыферэнцыруюцца па ўзроўні адукацыі і прафесійнай дзейнасці карыстальнікаў, галінах ведаў і відах дакументаў.

15. Абслугоўванне карыстальнікаў ажыццяўляецца ў адпаведнасці з дадзенымі Правіламі і іншымі лакальнымі прававымі актамі Бібліятэкі, якія ўдакладняюць узаемаадносіны Бібліятэкі і карыстальнікаў.

16. Кожнаму карыстальніку пры рэгістрацыі рэкамендуецца адпаведная чытальная зала.
У агульнай чытальнай зале ажыццяўляецца абслугоўванне навучэнцаў устаноў агульнай сярэдняй, прафесійна-тэхнічнай, сярэдняй спецыяльнай, вышэйшай адукацыі, спецыялістаў з сярэдняй, сярэдняй спецыяльнай і вышэйшай адукацыяй, у тым ліку бакалаўраў, магістрантаў, аспірантаў, саіскальнікаў на атрыманне вучонай ступені.
У навуковых чытальных залах ажыццяўляецца абслугоўванне асоб, якія маюць вучоную ступень кандыдата ці доктара навук, вучонае званне, навуковых супрацоўнікаў і загадчыкаў лабараторый навукова-даследчых устаноў, загадчыкаў кафедр, выкладчыкаў устаноў вышэйшай адукацыі, асоб з аслабленым зрокам і асоб, пазбаўленых зроку.
У чытальнай зале беларускай літаратуры, спецыялізаваных залах дакументаў па мастацтве, нотных і аўдыявізуальных дакументаў ажыццяўляецца абслугоўванне навучэнцаў устаноў сярэдняй спецыяльнай адукацыі, студэнтаў устаноў вышэйшай адукацыі і спецыялістаў па профілі, які адпавядае спецыялізацыі чытальнай залы.
У чытальнай зале рукапісаў, рэдкай кнігі і старадрукаў абслугоўванне асобнымі відамі дакументаў (рукапісамі, рэдкімі кнігамі і старадрукамі да 1830 г.) ажыццяўляецца пры наяўнасці ў карыстальніка хадайніцтва ад навуковай арганізацыі.
У чытальнай зале міжбібліятэчнага і індывідуальнага абанемента ажыццяўляецца абслугоўванне калектыўных карыстальнікаў міжбібліятэчнага абанемента; карыстальнікаў Бібліятэкі, якія маюць вучоную ступень кандыдата ці доктара навук, саіскальнікаў, аспірантаў, выкладчыкаў вышэйшых, сярэдніх спецыяльных і агульнаадукацыйных навучальных устаноў, супрацоўнікаў навукова-даследчых устаноў, вытворчых прадпрыемстваў, якія займаюцца навукова-даследчымі распрацоўкамі.

17. Абслугоўванне ўсіх катэгорый карыстальнікаў ажыццяўляецца ў чытальных залах перыядычных выданняў, прававой інфармацыі, дакументаў міжнародных арганізацый, даведачна-інфармацыйнага абслугоўвання, на выставе новых паступленняў, у інтэрнэт-цэнтры, а таксама шляхам электроннай дастаўкі дакументаў і выдачы дакументаў з падсобных фондаў ва ўсіх чытальных залах Бібліятэкі.

18. Дакументы, заказаныя карыстальнікам з фондасховішча, выдаюцца пры прад’яўленні чытацкага білета на кафедрах выдачы чытальнай залы, якая рэкамендавана яму пры рэгістрацыі.
Асобныя віды дакументаў (ноты, дакументы на электронных носьбітах, аўдыявізуальныя і выяўленчыя дакументы, газеты і інш.), заказаныя з фондасховішча, накіроўваюцца для работы з імі ў чытальную залу адпаведнага профілю:

• выяўленчыя дакументы – у залу дакументаў па мастацтве;
• газеты – у залу перыядычных выданняў;
• дысертацыі – у залу дысертацый;
• ноты, аўдыявізуальныя і дакументы на электронных носьбітах – у залу нотных і аўдыявізуальных дакументаў.

19. Пры адсутнасці неабходнага дакумента ў фондах Бібліятэкі карыстальнік мае права аформіць заказ на яго атрыманне з іншых бібліятэк Беларусі і замежжа праз міжбібліятэчны абанемент і дастаўку дакументаў.

20. Выдача дакументаў і ажыццяўленне платных паслуг спыняецца за 15 хвілін да закрыцця Бібліятэкі.

21. Бібліятэка абслугоўвае карыстальнікаў у наступным рэжыме:

штодзённа (з 1 верасня па 31 мая):
панядзелак – пятніца: з 10.00 да 21.00;
субота, нядзеля: з 10.00 да 18.00.
У летні перыяд (з 1 чэрвеня па 31 жніўня):
панядзелак – пятніца: з 10.00 да 20.00;
субота: з 10.00 да 18.00;
нядзеля: выхадны дзень.
Напярэдадні дзяржаўных свят Бібліятэка працуе з 10.00 да 18.00.

Па асобным графіку, зацверджаным генеральным дырэктарам Бібліятэкі, ажыццяўляецца абслугоўванне:

• у зале рукапісаў, рэдкай кнігі і старадрукаў;
• у зале міжбібліятэчнага і індывідуальнага абанемента;
• у музеі кнігі;
• у дзіцячым пакоі;
• на выставе новых паступленняў;
• аддзелам экскурсійна-метадычнай работы;
• у фізкультурна-аздараўленчым комплексе і на агляднай пляцоўцы.

22. Бібліятэка не працуе ў дні дзяржаўных свят, свят Вялікадня (праваслаўнага, каталіцкага) і санітарныя дні (апошні панядзелак месяца).

23. У выключных выпадках (пры правядзенні мерапрыемстваў дзяржаўнага ўзроўню, тэхналагічных збоях комплексу інфармацыйна-тэхналагічных сістэм і інш.) Бібліятэка мае права ўносіць змены ў рэжым работы. Інфармаванне карыстальнікаў пра змены ажыццяўляецца пераважна праз інтэрнэт-партал Бібліятэкі (https://www.nlb.by), дадаткова – праз выкарыстанне сацыяльных сетак і іншых вэб-сэрвісаў.

24. Віртуальнае абслугоўванне карыстальнікаў ажыццяўляецца праз інтэрнэт-партал Бібліятэкі (http://ex-portal.nlb.by), дадаткова – праз выкарыстанне сацыяльных сетак і іншых вэб-сэрвісаў.

ГЛАВА 4
ПРАВЫ КАРЫСТАЛЬНІКАЎ

25. Карыстальнікі Бібліятэкі маюць права:

• наведваць Бібліятэку ў адпаведнасці з рэжымам яе работы;
• атрымліваць у часовае карыстанне дакументы з фондаў Бібліятэкі для працы ў адпаведных чытальных залах;
• атрымліваць поўную інфармацыю пра дакументы з фондаў Бібліятэкі праз сістэму каталогаў, картатэк, баз даных і іншыя формы бібліятэчнага інфармавання;
• атрымліваць кансультацыйную дапамогу па пошуку крыніц інфармацыі і заказе дакументаў;
• атрымліваць доступ да нацыянальных і сусветных баз даных, інфармацыйных рэсурсаў Інтэрнэту;
• атрымліваць дакументы або іх копіі па міжбібліятэчным абанеменце, у тым ліку шляхам электроннай дастаўкі дакументаў;
• атрымліваць бясплатна часовы білет чытача для аднаразовага наведвання Бібліятэкі ў выпадку, калі пастаянны чытацкі білет адсутнічае ў дадзены момант. Часовы білет чытача выдаецца не больш за пяць разоў у год;
• браніраваць дакументы на вызначаны тэрмін і падаўжаць тэрмін карыстання дакументам пры адсутнасці запытаў з боку іншых карыстальнікаў на дадзены момант;
• праносіць у Бібліятэку ноўтбук у чахлах (без дадатковых укладанняў і адпаведных памеру ноўтбука) або спецыяльна прызначанай сумцы, атрыманай у гардэробе Бібліятэкі;
• праносіць у Бібліятэку музычныя інструменты ў футлярах;
• наведваць мерапрыемствы і заняткі, якія праводзяцца для карыстальнікаў у Бібліятэцы;
• пакідаць дзяцей дашкольнага і малодшага школьнага ўзросту ў дзіцячым пакоі ў час наведвання Бібліятэкі;
• атрымліваць іншыя віды паслуг, у тым ліку платныя;
• звяртацца да кіраўніцтва Бібліятэкі з прапановамі, заўвагамі, скаргамі па пытаннях, якія звязаны з абслугоўваннем карыстальнікаў.

ГЛАВА 5
АБАВЯЗКІ КАРЫСТАЛЬНІКАЎ

26. Карыстальнікі Бібліятэкі абавязаны:

выконваць дадзеныя Правілы і іншыя лакальныя прававыя акты Бібліятэкі;

прытрымлівацца рэжыму работы Бібліятэкі;

праходзіць перарэгістрацыю адзін раз у пяць гадоў у адпаведнасці з устаноўленым Бібліятэкай парадкам. Карыстальнікі, якія не прайшлі перарэгістрацыю, Бібліятэкай не абслугоўваюцца;

праходзіць перарэгістрацыю чытачоў у адпаведнасці з устаноўленым Бібліятэкай парадкам і тэрмінам яе правядзення. Карыстальнікі, якія не прайшлі перарэгістрацыю, Бібліятэкай не абслугоўваюцца;

своечасова паведамляць супрацоўнікам сектара запісу карыстальнікаў аддзела запісу і інфармавання карыстальнікаў аб страце або крадзеж чытацкага білета, часовага білета чытача;

вяртаць часовы білет чытача ў сектар запісу карыстальнікаў аддзела запісу і інфармавання карыстальнікаў, а ў выпадку яго страты ці пашкоджання – аплаціць яго кошт;

здаваць у гардэроб верхнюю вопратку, галаўныя ўборы, сумкі для ноўтбукаў;

пакідаць у камеры захоўвання парасоны, сумкі, партфелі, заплечнікі і іншыя рэчы памерам больш за 30х30х20 см;

прад’яўляць для прагляду на кантрольна-прапускным пункце сумкі, сшыткі, пакеты, футляры з-пад музычных інструментаў і іншыя рэчы, якія дазволены да ўнясення ў Бібліятэку;

беражліва адносіцца да атрыманых у карыстанне дакументаў і маёмасці Бібліятэкі;

паведамляць бібліятэкару аб выяўленні пашкоджанняў у дакуменце;

захоўваць цішыню, парадак, чысціню ў памяшканнях Бібліятэкі;

ветліва адносіцца да супрацоўнікаў і наведвальнікаў Бібліятэкі;

у надзвычайных сітуацыях (тэхнічны збой, пажар, аварыя, пагроза тэрарыстычнага акта і інш.) выконваць патрабаванні супрацоўнікаў Бібліятэкі, органаў унутраных спраў, органаў і падраздзяленняў па надзвычайных сітуацыях.

27. Карыстальнікам Бібліятэкі забараняецца:

• перадаваць чытацкі білет іншым асобам і карыстацца чытацкімі білетамі іншых асоб;
• выносіць дакументы з фонду Бібліятэкі за яе межы, акрамя дакументаў, выдадзеных у чытальнай зале міжбібліятэчнага і індывідуальнага абанемента пры наяўнасці пропуску;
• уносіць у Бібліятэку друкаваныя матэрыялы (кнігі, часопісы, газеты, вучэбна-метадычныя матэрыялы, выяўленчыя дакументы, ноты і іншыя дакументы), відэаапаратуру, колючыя і рэжучыя прадметы;
• праходзіць у чытальныя залы Бібліятэкі з дзецьмі дашкольнага і малодшага школьнага ўзросту;
• праходзіць у Бібліятэку ў неахайным знешнім выглядзе;
• наведваць Бібліятэку ў стане алкагольнага ап'янення, пад уздзеяннем наркатычных, псіхатропных, таксічных рэчываў;
• уваходзіць у Бібліятэку з жывёламі, за выключэннем карыстальнікаў з аслабленым зрокам і асоб, якія страцілі зрок, у суправаджэнні сабакі-павадыра;
• ажыццяўляць дзеянні, якія прычыняюць шкоду дакументу (вырываць ці выразаць старонкі, рабіць паметкі, падкрэсліваць, калькаваць малюнкі і карты, пісаць на аркушах паперы, пакладзеных на дакумент, самастойна ажыццяўляць рамонт дакументаў і г. д.);
• рабіць адзнакі на каталожных картках і вымаць іх з каталожных скрынак;
• браць без дазволу дакументы, атрыманыя іншымі карыстальнікамі;
• знаходзіцца з дакументамі Бібліятэкі ў буфеце, памяшканні для курэння і прыбіральні;
• прымаць ежу і каляровыя напоі ў чытальных залах;
• выкарыстоўваць мабільныя тэлефоны, фотаапараты і іншыя тэхнічныя сродкі для відэаздымкі і фатаграфавання дакументаў з фондаў Бібліятэкі, інфармацыі з экранаў манітораў, акрамя выпадкаў, калі фотаздымка праводзіцца на платнай аснове згодна з Прэйскурантам;
  
• выкарыстоўваць мабільныя тэлефоны, фотаапараты і іншыя тэхнічныя сродкі ў чытальных залах для відэаздымкі і фатаграфавання дакументаў з фондаў Бібліятэкі, інфармацыі з экранаў манітораў, акрамя выпадкаў, калі фотаздымка праводзіцца на платнай аснове згодна з Прэйскурантам;
• выконваць сістэмныя аперацыі ў камп’ютарнай сетцы Бібліятэкі, пераўстанаўліваць праграмныя сродкі, адключаць ад сеткі тэхнічнае абсталяванне, знішчаць і рэдагаваць файлы, створаныя іншымі карыстальнікамі;
• самавольна размяшчаць у памяшканнях Бібліятэкі аб’явы, афішы і іншыя матэрыялы, займацца прадпрымальніцкай, агітацыйнай і рэкламнай дзейнасцю;
• парушаць грамадскі парадак;
• курыць у памяшканнях Бібліятэкі, акрамя месцаў, спецыяльна прызначаных для гэтага.

ГЛАВА 6

АДКАЗНАСЦЬ КАРЫСТАЛЬНІКАЎ

28. Карыстальнікі Бібліятэкі, якія нанеслі шкоду дакументам ці маёмасці Бібліятэкі (камп’ютарам, аргтэхніцы, мэблі, электраабсталяванню і інш.), пакрываюць страту згодна з заканадаўствам.

29. Карыстальнікі, якія парушаюць грамадскі парадак, зневажаюць супрацоўнікаў і карыстальнікаў Бібліятэкі, нясуць адказнасць, згодна з Кодэксам Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэннях.

30. За парушэнне гэтых Правілаў карыстальнікам можа быць часова абмежаваны доступ да інфармацыйных рэсурсаў і паслуг Бібліятэкі на тэрмін не больш за адзін год.

ГЛАВА 7
ПРАВЫ І АБАВЯЗКІ БІБЛІЯТЭКІ

31. Бібліятэка мае права:

• уносіць дапаўненні і змяненні ў дадзеныя Правілы ва ўстаноўленым парадку;
• вызначаць умовы выкарыстання бібліятэчных фондаў і іншых інфармацыйных рэсурсаў, а таксама рэжым доступу да іх;
• вызначаць у адпаведнасці з заканадаўствам віды і памеры кампенсацыі шкоды, нанесенай карыстальнікамі;
• вызначаць тэрмін абмежавання (не больш за адзін год) доступу да інфармацыйных рэсурсаў і паслуг Бібліятэкі карыстальнікам, якія парушылі гэтыя Правілы.
  

32. Бібліятэка абавязана:

• фарміраваць інфармацыйныя рэсурсы, забяспечваць іх захаванасць і рацыянальнае выкарыстанне ў адпаведнасці з заканадаўствам у галіне бібліятэчнай справы і статутам Бібліятэкі;
• ствараць спрыяльныя ўмовы для работы карыстальнікаў у Бібліятэцы;
• забяспечваць высокую культуру абслугоўвання карыстальнікаў;
• захоўваць канфідэнцыяльнасць звестак пра карыстальнікаў;
• інфармаваць карыстальнікаў пра:
  • дапаўненні і змяненні, якія ўносяцца ў гэтыя Правілы;
  • змяненні ў рэжыме работы Бібліятэкі;
  • віды паслуг, якія выконвае Бібліятэка.